Libia

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Brak jednego rządu centralnego, który mógłby narzucić prawo i porządek oznacza brak poczucia bezpieczeństwa dla chrześcijan. Poziom przemocy wobec chrześcijan w Libii jest obecnie klasyfikowany jako „bardzo wysoki”. Libijscy konwertyci z islamu są poddawani silnym naciskom przez członków rodziny i lokalnej społeczności. Większość chrześcijan praktykuje swoją wiarę w tajemnicy. Chrześcijanie przybywający z innych części kontynentu afrykańskiego padają ofiarą ataków ekstremistów islamskich i zorganizowanych grup przestępczych, które stosują przemoc w postaci gróźb, porwań, a czasami także morderstw. 

Spis treści

1. Tło

Od obalenia Muammara Kaddafiego w 2011roku Libia podzieliła się na kilka rywalizujących ze sobą stronnictw i bojówek skupionych wobec dwóch obozów. Uznawany przez ONZ, wspierany przez grupy islamistyczne, kontrolujący północno-zachodnią część kraju rząd w Trypolisie walczy z konkurencyjnym rządem na wschodzie kraju wspieranym przez feldmarszałka Chalifę Haftara. Obie frakcje są wspierane przez zagranicznych sponsorów dążących do uzyskania wpływów w kraju.

Praktycznie wszyscy muzułmanie wyznają islam sunnicki. Pośród mniejszości etnicznej Amazigh (Berberowie) można spotkać muzułmanów Ibadi. Wśród migrantów z Afryki Subsaharyjskiej i Egiptu jest znaczna liczba chrześcijan. Liczba libijskich chrześcijan nawróconych z islamu jest bardzo mała. Chrześcijanie poddawani są presji ze strony krewnych, członków lokalnej społeczności i władz, aby wyrzec się wiary w Chrystusa.

Przed upadkiem Kaddafiego w 2011 r. w Libii mieszkało i pracowało wielu koptyjskich chrześcijan z Egiptu. Jednak od czasu obalenia Kadafiego większość z zagranicznych chrześcijan powróciła do swoich krajów, zwłaszcza po ścięciu 21 koptyjskich chrześcijan w lutym 2015 r., a następnie zamordowaniu 30 etiopskich chrześcijan w kwietniu 2015 r. przez terrorystów tzw. Państwa Islamskiego (IS).

Zarówno tymczasowa Deklaracja Konstytucyjna (2011), jak i projekt konstytucji z 2017 roku uznają islam za religię państwową, a prawo szariatu za główne źródło prawodawstwa. Chrześcijanie narażeni są na przemoc, tj. pobicia, uprowadzenia, molestowanie seksualne, tortury oraz morderstwa. Chrześcijańscy migranci i uchodźcy w Libii spotykają się również z dyskryminacją ze strony swoich pracodawców, grup przestępczych i współmieszkańców w ośrodkach zatrzymań dla imigrantów. 

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Chrześcijanom w całym kraju grozi niebezpieczeństwo, ale szczególnie narażeni są na obszarach, gdzie działają radykalne grupy islamistów. Dotyczy to przede wszystkim regionu w okolicy miasta Sirte, ale radykalne grupy islamistyczne są także aktywne w miastach takich jak Benghazi (na wschodzie) i w stolicy kraju Trypolisie (na zachodzie).

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Chrześcijańscy pracownicy migracyjni (większość z nich pochodzi z Afryki Subsaharyjskiej i Egiptu) mogą spotykać się w nielicznych kościołach na zachodzie kraju, choć wielu z nich w obawie przed prześladowaniami woli trzymać się od nich z dala. Grożą im porwania i inne formy przemocy. Pod żadnym pozorem Libijczykom nie wolno uczęszczać do tych kościołów. Chrześcijanie z Afryki Subsaharyjskiej są podwójnie narażeni na prześladowania i dyskryminację ze względu na rasę i religię.

Społeczności konwertytów

Nieliczna grupa rodzimych chrześcijan utrzymuje swoją wiarę w tajemnicy. Libijczycy nie mogą uczestniczyć w nabożeństwach w oficjalnych kościołach. Wraz z pojawieniem się chrześcijańskich programów w telewizji satelitarnej i chrześcijańskich stron internetowych w języku arabskim wzrosło zainteresowanie chrześcijaństwem. Szczególnie przyczyniło się ku temu fala publicznych aresztowań konwertytów na chrześcijaństwo – wcześniej wielu Libijczyków nie miało świadomości istnienia rodzimych chrześcijan.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Kultura Libii jest silnie zakorzeniona w islamie i dlatego konwertyci z islamu na chrześcijaństwo mierzą się z ogromną presją ze strony rodziny i współobywateli. Po upadku Kaddafiego różne radykalne grupy islamskie zyskały wpływy i kontrolę w społeczeństwie. Na poziomie lokalnym imamowie oraz szejkowie są znani z podżegania do nienawiści wobec chrześcijan, zwłaszcza migrantów i konwertytów. Radykalni politycy i uczeni islamscy wyznający Madkhalizm wywierają wpływ na społeczeństwo zarówno poprzez telewizję, jak i internet. W całym kraju obowiązuje prawo szariatu. Połączenie tych czynników spowodowało w ostatnich latach gwałtowny wzrost przemocy wobec chrześcijan.

Ucisk klanowy

Plemienne społeczeństwo Libii cechuje konserwatyzm. Przejście z islamu na chrześcijaństwo jest postrzegane nie tylko jako zdrada islamu, ale także rodziny i plemienia. Migranci z krajów subsaharyjskich są dyskryminowani ze względu na pochodzenie etniczne i kolor skóry.

Korupcja oraz przestępczość zorganizowana 

Wszechobecną korupcję pogłębia brak zasad prawnych i bezkarność. To źródło prześladowań łączy się z islamskim ekstremizmem, ponieważ niektóre islamskie grupy współpracują z zorganizowanymi grupami przestępczymi i angażują się w handel ludźmi i inne formy działalności przestępczej. Grupy te są znane z gwałtów, brania zakładników i handlu niewolnikami. 

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Kobiety zajmują niższą pozycję w rodzinie niż mężczyźni, co wynika z norm plemiennych zgodnych z prawem szariatu. W przypadku podejrzenia o zainteresowanie chrześcijaństwem kobiecie grozi areszt domowy, przemoc seksualna, wymuszone małżeństwo, a nawet śmierć. Kobiety, które doświadczają przemocy seksualnej ze względu na wiarę – jest to forma kary –  napotykają społeczne i kulturowe przeszkody w ściganiu sprawców gwałtu. Chrześcijanki migrujące przez Libię są również narażone na uprowadzenie i handel ludźmi, zwłaszcza gdy są oddzielone od mężów, braci, ojców, jak np. w ośrodkach dla migrantów.

Formy wywierania nacisku:

• Uprowadzenie;
• Brak dostępu do chrześcijańskich materiałów religijnych i liturgii;
• Ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• Narzucenie reguł ubioru;
• Wymuszone małżeństwo;
• Uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• Handel ludźmi; Śmierć;
• Przemoc psychiczna;
• Przemoc seksualna.

Mężczyźni

W kontekście kraju ogarniętego konfliktami ryzyko przemocy fizycznej w przypadku mężczyzn jest bardzo wysokie. Libijscy konwertyci z islamu są w szczególności narażeni na utratę pracy, przemoc fizyczną i psychiczną oraz eksmisję z domu rodzinnego. Libijscy mężczyźni i chłopcy są coraz częściej zmuszani do walki w oddziałach milicji, przez co wielu z nich ucieka z rodzinnych miast, aby uniknąć takiego losu. Ofiarami rekruterów padają także chrześcijańscy migranci przebywający w obozach przejściowych. Praca przymusowa i niewolnictwo są powszechne wśród subsaharyjskich emigrantów w Libii, w tym także chrześcijan. Dodatkowo grozi im porwanie dla okupu.

Formy wywierania nacisku:

• Uprowadzenie;
• Ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• Nękanie ekonomiczne w biznesie/miejscu pracy;
• Przymusowe opuszczenia domu - wypędzenie;
• Uwięzienie; Pobór do wojska/milicji/służba wbrew sumieniu;
• Handel ludźmi;
• Śmierć;
• Przemoc fizyczna;
• Przemoc psychiczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wyższy wynik ŚIP 2024 został spowodowany głównie wzrostem wskaźnika przemocy – z 9,1 punktu w ŚIP 2023 na 10,2 punktu w ŚIP 2024, po poważnym incydencie w maju 2023 r., podczas którego aresztowano kilku konwertytów z islamu na chrześcijaństwo i chrześcijan przebywających na emigracji. Presja na chrześcijan niezmiennie utrzymuje się na skrajnie wysokim poziomie.  

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Libii.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• W lutym 2023 r. sześciu koptyjskich chrześcijan zostało uprowadzonych i przetrzymywanych w zachodniej Libii (AP News, 17 lutego 2023). Chociaż porwania dla okupu nie są rzadkością w Libii, z dużym prawdopodobieństwem w tym przypadku czynnikiem kluczowym był fakt, że porwani byli chrześcijanami.
• W marcu 2023 r. co najmniej sześciu libijskich chrześcijan nawróconych z islamu zostało aresztowanych, a władze próbowały torturami zmusić ich do wyrzeczenia się wiary (The Guardian, 3 maja 2023).
• W marcu 2023 r. co najmniej jeden zagraniczny chrześcijanin został aresztowany i przymusowo wydalony z kraju w następstwie oskarżeń o prozelityzm (The Guardian, 3 maja 2023).
• W okresie badawczym ŚIP 2024 władze libijskie bezpodstawnie aresztowały setki migrantów, w tym chrześcijan z Afryki Subsaharyjskiej i Egiptu. Uważa się, że w przypadku pewnej części z nich chrześcijaństwo było czynnikiem decydującym o ich aresztowaniu. Od lat z Libii napływają doniesienia o powszechnym handlu ludźmi, wykorzystywaniu (seksualnym), torturach i wymuszeniach. Ponieważ ryzyko nadużyć w przypadku chrześcijan jest dużo większe, większość z nich utrzymują religię w tajemnicy. 

Życie prywatne

Podczas gdy prozelityzm nie jest wyraźnie zakazany, „podżeganie do podziałów” i „obraza islamu” są, co skutecznie powstrzymuje libijskich chrześcijan od rozmów z krewnymi i znajomymi na tematy religijne. Rozmowa o wierze chrześcijanina z muzułmaninem może być interpretowana jako akt ewangelizacji.

Życie rodzinne

Edukacja religijna opiera się na zasadach islamu. Wielu chrześcijańskich emigrantów opuściło kraj, a główną grupę chrześcijan stanowią obecnie migranci z Afryki Subsaharyjskiej i pewna grupa egipskich koptów. Ich dzieci, jeśli chodzą do szkoły, muszą uczęszczać na lekcje islamu i są narażone na nękanie.

Życie w społeczeństwie

Większość Libijczyków to Arabowie lub Berberowie. Libijscy konwertyci z islamu na chrześcijaństwo spotykają się z niezwykle wysokim poziomem presji ze strony członków lokalnej społeczności, aby wyrzekli się swojej wiary (oprócz presji ze strony rodziny i władz). Wielu chrześcijan w Libii to emigranci z krajów subsaharyjskich poszukujący lepszych możliwości ekonomicznych. Spotykają się z dyskryminacją zarówno ze względu na religię, jak i pochodzenie etniczne.

Życie w państwie

Konwertyci mogą być bezkarnie krzywdzeni, a nawet zostać zabici, jeśli ataki są dokonywane przez członków rodziny.  Jest to uważane za sprawę honoru rodziny. Pozostałe grupy chrześcijan mogą być bezkarnie zabijane zarówno przez radykalne grupy, jak i urzędników państwowych. Niebezpieczeństwo grozi zwłaszcza chrześcijanom z Afryki Subsaharyjskiej. Chrześcijanie z zagranicy muszą uważać na swoje wypowiedzi, aby w żaden sposób nie zostały one zinterpretowane jako krytyka rządu. Nawet nieliczne zarejestrowane budynki kościelne starają się nie umieszczać symboli religijnych na zewnątrz, ponieważ publiczne eksponowanie symboli chrześcijańskich jest uważane za pośrednią formę prozelityzmu. Może to pociągnąć za sobą poważne kary ze strony władz, a nawet przemoc ze strony obywateli.

Życie w kościele

W zależności od regionu, migranci mogą gromadzić się w kościołach, ale wiąże się to z wysokim ryzykiem. Przywożenie do kraju literatury chrześcijańskiej i Biblii w języku arabskim jest surowo zabronione. Prozelityzm oraz działalność misyjna wśród muzułmanów jest oficjalnie zabroniona.

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Libia zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR)
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR)
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT)
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW)
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC)

Libia nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan: 

• Grupy ekstremistyczne atakują i zabijają chrześcijan (Art. 6 ICCPR)
• Chrześcijanie są nękani i prześladowani za noszenie symboli religijnych (Art. 18 ICCPR)
• Chrześcijańscy konwertyci są torturowani i poddawani naciskom, by odwołali swoją konwersję na chrześcijaństwo (Art 7 i 18 ICCPR)  
• Chrześcijanie są zatrzymywani i przetrzymywani w więzieniach pod zarzutem bluźnierstwa za udostępnianie materiałów chrześcijańskich w sieci (Art 18 i 19 ICCPR) 

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Muzułmanie Ibadi i sufici w Libii, którzy nie należą do sunnickich tradycji islamskich, spotykają się z przemocą w postaci brutalnych ataków ze strony grup radykałów sunnickich. Dotyka ich również ogólna dyskryminacja ze strony społeczeństwa. Ponadto ogromnie niebezpieczeństwo grozi ateistom oraz osobom, które otwarcie kwestionują doktrynę islamu sunnickiego.

Spis treści

10. Open Doors w Libii

Open Doors zapewnia wsparcie modlitewne prześladowanym chrześcijanom w Libii.

Spis treści

11. Módl się za Libię

• Módl się za chrześcijan, którzy muszą utrzymywać swoją wiarę w Jezusa w tajemnicy, w przeciwnym razie grozi im aresztowanie i zniewolenie. Proś Jezusa Chrystusa, aby napełnił ich pokojem i dał im znaki swojej bliskości i przychylności.
• Módl się do Chrystusa o pokój i stabilność w Libii oraz o dobry rząd, który będzie pracował na rzecz całego kraju.
• Módl się za lokalnych partnerów Open Doors, którzy szukają chrześcijan w społeczeństwie, w którym zadanie niewłaściwego pytania niewłaściwej osobie może spowodować katastrofę. Módlcie się o mądrość, Boże prowadzenie i ochronę, gdy pomagają tamtejszym chrześcijanom.