Mali

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Zagrożenie ze strony radykalnych ekstremistów islamskich rozszerzyło się w kierunku południowym, poza dotychczas najbardziej dotkniętą przemocą północ kraju. Społeczności chrześcijańskie, naznaczone wcześniejszymi atakami, i chrześcijanie, którzy byli świadkami zniszczenia swoich kościołów i domów w 2012 roku, muszą odnaleźć się w jeszcze bardziej niepewnej rzeczywistości. Dezintegracja administracji państwowej i jej instytucji wytworzyła próżnię, którą skrzętnie wypełniają grupy dżihadystów, nie tylko zagrażając stabilności kraju, ale także stawiając chrześcijan w szczególnie trudnej sytuacji.

Podczas gdy podzielony aparat bezpieczeństwa stara się ograniczyć rosnące wpływy ugrupowań ekstremistycznych, działalność ewangelizacyjna wiąże się obecnie z podwyższonym ryzykiem i groźbą przemocy i porwań. Niektóre grupy terrorystyczne współpracują ze sobą i koordynują ataki, co pogłębia niestabilność i rysuje jeszcze bardziej skomplikowany obraz sytuacji zagrożenia.

Najbardziej narażeni na ataki są konwertyci z islamu. Naciski ze strony rodziny i lokalnej społeczności stają się coraz silniejsze pod wpływem wzrostu aktywności dżihadystów. Rozpad praworządności i porządku jest impulsem do jeszcze śmielszego i bardziej brutalnego działania ekstremistów wobec konwertytów, co sprawia, że kwestie wolności religijnej powinny być potraktowane jako pilne.

Spis treści

1. Tło

Państwo, które niegdyś mogło być dla innych wzorem (względnej) tolerancji ze względu na znaczące osiągnięcia w zakresie demokracji i swobód obywatelskich rozwiniętych pod łagodzącym wpływem sufizmu, odnotowało gwałtowny wzrost poczucia zagrożenia i brak poszanowania wolności ludności chrześcijańskiej. Wojna domowa z 2012 roku stworzyła w Mali warunki sprzyjające nasileniu się aktywności islamskich ugrupowań terrorystycznych takich jak Al-Kaida w Islamskim Maghrebie (AQIM), powodując poważne i trwałe zagrożenie dla społeczności chrześcijańskich, szczególnie w północnych regionach, gdzie grupy te są najbardziej aktywne.

Sytuacja stała się jeszcze bardziej niepewna po wycofaniu wojsk francuskich i wezwaniu ONZ do opuszczenia kraju. W miarę wycofywania się międzynarodowych sił pokojowych wzmocniła się pozycja rosyjskiej organizacji najemniczej - Grupy Wagnera, oskarżanej o popełnianie okrucieństw na ludności cywilnej. Jej obecność komplikuje i tak już niestabilną sytuację w kraju.

Rząd Mali, kierowany od maja 2021 r. przez wiceprezydenta Assimiego Goïtę, okazał się niezdolny do powstrzymania zagrożenia ze strony dżihadystów. Co oznacza ponurą perspektywę dla chrześcijan, którzy nie mają narzędzi, aby bronić się przed przymusowym wcielaniem w szeregi grup zbrojnych i przymusem konwersji na islam. Szkoły prowadzone przez kościoły zostały zamknięte, co jeszcze bardziej pogłębiło poczucie bezradności i braku sprawczości społeczności chrześcijańskiej.

Sytuacja chrześcijan nie jest jednakowo niebezpieczna na terenie całego kraju. Podczas gdy Kościół rzymskokatolicki i wiele wspólnot protestanckich działa głównie w dużych miastach takich jak Bamako, osoby mieszkające na obszarach wiejskich znajdują się w szczególnie niebezpiecznej sytuacji, nawet jeśli pełnią funkcje publiczne, jak w przypadku nauczycieli.

W czerwcu 2023 r., pod władzą rządu wojskowego, odbyło się referendum w sprawie nowego projektu konstytucji. Rząd zapewnia, że ułatwi to powrót do konstytucyjnych praw cywilnych do marca 2024 r., zgodnie z postanowieniami Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS). Jednak biorąc pod uwagę międzynarodowe naciski, niejasną rolę podmiotów zewnętrznych takich jak Grupa Wagnera oraz słabe dotychczasowe osiągnięcia rządu, przyszłość malijskich chrześcijan maluje się w ponurych barwach.

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Mimo że większość malijskich chrześcijan mieszka na południu kraju, znaleźli się oni pod rosnącą presją, w wyniku zagrożenia ze strony rosnącej aktywności radykalnych islamistów na północy i w północno-wschodniej części kraju. Również w południowej części kraju występują niewielkie obszary silnych prześladowań.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Chrześcijanie przebywający na emigracji w Mali nie są zmuszeni do izolacji. Często padają jednak ofiarą uprowadzeń.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Mniej niż 3% Malijczyków jest chrześcijanami, a większość z nich należy do wspólnot tradycyjnych, takich jak Kościół rzymskokatolicki.  Osoby mieszkające na południu cieszą się względną wolnością religijną w porównaniu z mieszkańcami północy, jednak w bieżącym okresie badawczym wzrosło zagrożenie przemocą i porwaniami ze strony grup radykalnych islamistów. 

Społeczności konwertytów

Najwięcej konwertytów z islamu można spotkać wśród ludów Bozo i Dogon. Oprócz zagrożenia ze strony bojowników islamskich, których obawiają się wszyscy malijscy chrześcijanie, konwertyci spotykają się z naciskami ze strony rodziny i członków lokalnej społeczności, aby wyrzekli się chrześcijaństwa.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Do tej grupy należą wspólnoty charyzmatyczne i zielonoświątkowe, które występują głównie w południowym Mali. Ze względu na sposób praktykowania religii i działalność ewangelizacyjną, wspólnoty te mogą ściągnąć na siebie wrogość całego społeczeństwa.

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Umiarkowany islam w Mali przeżył ogromny wstrząs w 2012 roku. Islamiści, pozostający pod silnym wpływem wahhabizmu oraz globalnych trendów radykalizacji i upolitycznienia islamu, ustanowili na północy kraju surowy reżim szariatu, burząc kościoły i napadając na chrześcijan. Kościół w południowym Mali stoi także w obliczu rosnącej presji ze strony grup wahhabickich. 

Przestępczość zorganizowana oraz korupcja

Mali znajduje się w regionie Sahel w Afryce Zachodniej, obejmującym rozległe obszary pustynne, nad którymi trudno jest sprawować kontrolę. Gangi przestępcze wykorzystują to jako okazję do przemytu narkotyków do Europy Zachodniej. Większość gangów sprzymierzyła się z grupami islamistycznymi i prześladuje chrześcijan. Członkowie rebelianckich oddziałów Tuaregów, pokonani przez siły rządowe i sojuszników, zajęli się nielegalnym handlem bronią, narkotykami i ludźmi.    

Ucisk klanowy

Chociaż większość mieszkańców Mali to muzułmanie, często łączą oni swoje wierzenia z praktykami plemiennymi. Większość przywódców plemiennych oraz etnicznych w odległych częściach kraju jest wrogo nastawiona do muzułmanów i chrześcijan, którzy sprzeciwiają się takim praktykom, co może prowadzić do konfliktów i starć między stronami.

Paranoja dyktatorska

Urzędnicy państwowi dopuścili się w ostatnich latach rażącego zaniedbania obowiązków związanych z ochroną chrześcijan przed prześladowaniami. Zwłaszcza po ostatnim zamachu stanu zauważalny stał się problem paranoi dyktatorskiej. Praktycznie każda grupa chrześcijańska poszukująca bezpieczeństwa lub ochrony prawnej jest postrzegana jako zagrożenie dla władzy reżimu wojskowego.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Groźba porwań i przymusowych małżeństw w wyniku ataków islamskich milicji jest bardzo realna w życiu malijskich chrześcijanek. Chociaż takie działania nie dotyczą wyłącznie chrześcijańskich dziewcząt, są one powszechną taktyką stosowaną przez bojowników islamskich w celu szerzenia islamu.  Konwertytki są zastraszanie, cierpią z powodu przemocy fizycznej i seksualnej. Grozi im nawet śmierć. Niezamężne konwertytki są przymusowo wydawane za mąż, a zamężnym kobietom grozi się rozwodem i utratę prawa do opieki nad dziećmi. Wypędzenie z domu rodzinnego zwiększa bezbronność kobiet, które tracą wsparcie i ochronę członków rodziny. Na ogół, kobiety muszą dostosować swój ubiór do islamskich zasad.

Formy wywierania nacisku:

• Uprowadzenie;
• Odebrania prawa do opieki nad dziećmi;
• Narzucenie reguł ubioru;
• Wymuszony rozwód;
• Wymuszone małżeństwo;
• Zmuszenie do opuszczenia domu - wypędzenie;
• Śmierć;
• Przemoc fizyczna;
• Przemoc psychiczna;
• Przemoc seksualna;
• Przemoc werbalna.

Mężczyźni

Ponieważ ataki islamistów nie ustają w całym Mali, chrześcijańscy mężczyźni są szczególnie narażeni na groźby śmierci i brutalne ataki fizyczne. Osoby przebywające na obszarach wiejskich lub oddalonych od skupisk ludzkich są narażone na ryzyko uprowadzenia, śmierci i przymusowej rekrutacji w szeregi dżihadystów. Celowe ataki na chrześcijańskie domy i firmy są wykorzystywane do zubożenia rodzin i osłabienia chrześcijańskich wspólnot. Chrześcijanie, zwłaszcza konwertyci z islamu, są poddawani presji odrzucenia społecznego lub ograniczonego dostępu do pracy czy edukacji. Żonatych konwertytów zmusza się do rozwodu.

Formy wywierania nacisku:

• Uprowadzenie;
• Ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• Dyskryminacja w edukacji;
• Wymuszony rozwód;
• Pobór do wojska / milicji / służba wbrew sumieniu;
• Śmierć; Przemoc fizyczna;
• Przemoc psychiczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Trzypunktowy wzrost ogólnego wyniku należy przypisać nasileniu przemocy oraz zwiększeniu geograficznego zasięgu, częstotliwości i intensywności represji. W ciągu ostatnich pięciu okresów badawczych wynik Mali konsekwentnie rósł, osiągając 79 punktów w ŚIP 2024.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Mali.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• 6 maja 2022 roku nieznani sprawcy porwali pastora z wioski o nazwie Heremakono (Diabaly, Niono).

Życie prywatne

Konwertyci z islamu doświadczają największych prześladowań w życiu prywatnym, ponieważ rodzina i członkowie społeczności wywierają na nich presję, aby wrócili do islamu. Jednak wszyscy chrześcijanie mieszkający na północy kraju narażeni są na prześladowania i brutalne ataki.

Życie rodzinne

Trwający w Mali konflikt zbrojny sprawił, że udział w chrześcijańskich praktykach religijnych stał się ryzykowny. W przeciwieństwie do wielu krajów muzułmańskich chrześcijaństwo nie jest tu zakazane prawem, ale praktykowanie jakiejkolwiek innej religii niż islam wahhabicki grozi gwałtownym odwetem ze strony grup islamskich. Na północy kraju nauczyciele byli zastraszani, a dzieci zmuszane do uczęszczania na lekcje Koranu. Islamiści domagali się również przekształcenia szkół, spośród których wiele prowadzonych jest przez organizacje chrześcijańskie, w medresy. Rodziny muzułmańskie z reguły sprzeciwiają się konwersji członka rodziny ze względów honorowych i zmuszają konwertytów, aby wyrzekli się chrześcijaństwa.

Życie w społeczeństwie

Chociaż wrogość i przemoc są najbardziej dotkliwe na północy, na terenie całego kraju można zaobserwować ich nasilenie. Władze starają się zakazać wrogiej propagandy religijnej, ale kazania w meczetach stają się coraz bardziej radykalne w swoim sprzeciwie wobec chrześcijan. Nasilają się naciski na lokalne społeczności w środkowym Mali, aby przyjęły prawo szariatu, pomimo że jest ono niezgodne ze świecką polityką państwa.   

W regionach kontrolowanych przez grupy islamistów burzone są kościoły, a osoby podejrzewane o bycie chrześcijanami są inwigilowane. Chrześcijanom grożą uprowadzenia, gwałty, wymuszone małżeństwa i śmierć. 

Życie w państwie

Mali oficjalnie jest państwem świeckim, które szanuje wolność wyznania, ale bojownicy na północy sprzeciwiają się tej wolności. Ze względu na prawie całkowity brak politycznej i społecznej reprezentacji, chrześcijanie są często zmuszani do przejścia na islam. Takie naciski są szczególnie rozpowszechnione w malijskiej armii, agencjach bezpieczeństwa oraz w sektorze zdrowia publicznego i bankowości. Podróżowanie po Mali jest dla chrześcijan, a zwłaszcza misjonarzy, niezwykle niebezpieczne, ponieważ w ostatnich latach doszło tam do wielu porwań i morderstw.

Życie w kościele

Chrześcijanie, którzy usiłują powrócić i naprawić zniszczone kościoły na północy, są prześladowani i napadani. Uchodźcy są zastraszani i siłą uniemożliwia się im budowę tymczasowych kościołów. Kontakty z zachodnimi organizacjami pozarządowymi (NGO), siłami pokojowymi ONZ lub sojuszniczymi siłami wojskowymi obcych rządów są interpretowane przez grupy islamistów jako „ewangelizacja”. Jest to wykorzystywane przez przywódców lokalnych społeczności i grupy rebelianckie jako pretekst do atakowania bezbronnej ludności chrześcijańskiej i niszczenia ich mienia. 

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Mali zobowiązało się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR).
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR).
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT).
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW).
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Mali nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. Chrześcijańscy konwertyci są zabijani na miejscu, jeśli ich konwersja zostanie ujawniona, a nawet, jeśli są tylko podejrzani o konwersję (Art. 6 ICCPR).
2. Chrześcijanie są celem i są zabijani przez islamskie grupy ekstremistyczne (Art. 6 ICCPR).
3. Chrześcijanie są szykanowani za eksponowanie symboli religijnych (Art. 18 ICCPR).
4. Chrześcijańscy konwertyci są torturowani i poddawani naciskom, by wycofali się z konwersji (Art. 7 i 18 ICCPR).
5. Chrześcijańscy rodzice  nie mogą wychowywać swoich dzieci zgodnie z wyznawanymi wartościami religijnymi (Art. 14 CRC).
6. Chrześcijanie spotykają się z prześladowaniem i przemocą, jeśli otwarcie wypowiadają się na tematy religijne lub angażują się w prozelityzm (Art. 18 i 19 ICCPR).

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Oprócz chrześcijan do mniejszości religijnych w Mali należą wyznawcy rdzennych systemów wierzeń. Chociaż takie przekonania historycznie współistniały z islamem, wzrost wojującego islamu zagroził ich koegzystencji. Lokalni szyici również spotykają się z dyskryminacją.

Spis treści

10. Open Doors w Mali

Open Doors angażuje się w służbę na rzecz chrześcijan w Mali od 2013 r., kiedy rebelia Tuaregów została przejęta i kontynuowana przez islamistów. Pragnieniem Open Doors dla Kościoła w Mali jest, aby stał się silny, oparł się prześladowaniom, a także nie ustawał w głoszeniu Ewangelii.

Open Doors wspiera prześladowanych chrześcijan poprzez:

• Szkolenia i wsparcie w zakresie gotowości na prześladowania;
• Programy uczniostwa;
• Pomoc w zdobywaniu ekonomicznej niezależności. 

Spis treści

11. Módl się za Mali

• Módl się o stabilność i powrót do normalnego życia w Mali, co jest kluczowe dla obalenia grup ekstremistycznych i przywrócenia pokoju.
• Módl się za przesiedlonych chrześcijan z północnych części Mali, którzy próbują rozpocząć życie od nowa w nowym środowisku po utracie wszystkiego. Proś Jezusa Chrystusa, aby ich pocieszył i dał im praktyczną pomoc poprzez innych chrześcijan.
• Módl się za ekstremistów islamskich, którzy zwracają się przeciwko chrześcijanom w Mali. Módl się, aby Bóg zmiękczył ich serca i aby dostrzegli chwałę Jego Ewangelii i łaski.
• Módl się za malijskich chrześcijan, którzy są wyczerpani życiem w ciągłym zagrożeniu, dyskryminacją i prześladowaniami. Módl się, aby Duch Święty umacniał, prowadził i rozpalał ich wiarę.
• Módl się o mądrość, siłę i Boże prowadzenie dla lokalnych partnerów Open Doors, którzy poszukują chrześcijan i służą tym, którzy potrzebują pomocy.

.