Tadżykistan

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Rząd stosuje naciski na wszystkie "odbiegające od normy" grupy, poprzez zaostrzanie istniejących przepisów i ich restrykcyjne egzekwowanie. Rdzenni chrześcijanie, którzy wywodzą się ze środowisk muzułmańskich w największym stopniu narażeni są na łamanie przysługujących im praw, zarówno z strony państwa, jak i ze strony rodziny i lokalnej społeczności. Najmniej problemów ze strony władz doświadczają Rosyjskie Kościoły Prawosławne, które zazwyczaj nie próbują nawiązywać kontaktów z tadżycką ludnością. Przepisy dotyczące młodzieży stworzyły dla chrześcijan (i innych mniejszości religijnych) „prawne zawieszenie”, z uwagi na wiele niejasności i brak precyzji. 

Spis treści

1. Tło

Tadżykistan ma najwyższy odsetek muzułmanów w Azji Środkowej, ale błędem byłoby nazywanie go krajem muzułmańskim. Okres 70 lat ateizmu za czasów Związku Radzieckiego odcisnął swoje piętno, dlatego świecki rząd ściśle kontroluje islam. Większość obywateli nauki wynikające z islamu mają największe znaczenie. Większość chrześcijan to rosyjscy prawosławni (etniczni Rosjanie), około 3.000 osób to Tadżycy którzy przeszli na chrześcijaństwo. Żadna działalność religijna poza instytucjami zarządzanymi i kontrolowanymi przez państwo nie jest dozwolona, w szczególności działalność wspólnot protestanckich (są oni postrzegani jako ekstremiści, w przeciwieństwie do wyznawców prawosławia) i doświadczają przemocy w znacznym stopniu. Tadżykistan dzieli długą granicę z Afganistanem, co rodzi obawy o infiltrację przez radykalne grupy islamskie i handel opium. Działalność IS była przyczyną niektórych zabójstw: lista zaleceń rządu Wielkiej Brytanii dotyczących podróży / terroryzmu (dostęp 7 stycznia 2023 r.).

W sierpniu 2011 roku wprowadzono w życie nową ustawę regulującą kwestie religijne, która zabrania wszelkiej pracy religijnej z młodzieżą poniżej 18 roku życia. Miało to ogromny wpływ na działalność kościoła, gdyż szacuje się, że około 50% wszystkich chrześcijan należy do tej kategorii wiekowej. W styczniu 2018 roku weszły w życie zmiany w ustawie o religii, które umożliwiły państwu zwiększenie wymogów wobec organizacji religijnych w zakresie raportowania całości prowadzonej działalności i uzyskania zgody państwa na mianowanie wszystkich imamów. 6 października 2021 roku Tadżykistan wprowadził nowe przepisy kodeksu karnego przeciwko „podziemnej" edukacji religijnej dzieci. Wprowadzone zmiany w kodeksie karnym, przewidują pozbawienie wolności do 3 lat w przypadku nielegalnej nauki religii, w tym lekcji udzielanych przez internet.

Większość chrześcijan należy do rosyjskiej i ukraińskiej mniejszości etnicznej. Liczba chrześcijan gwałtownie spadła w latach 90. z powodu fali rosyjskiej i ukraińskiej emigracji z Tadżykistanu we wczesnym okresie niepodległości. 

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Naruszenia praw wszystkich wspólnot chrześcijańskich dokonywane przez urzędników państwowych mogą mieć miejsce w całym kraju. Presja rodziny, przyjaciół i społeczności lokalnej na konwertytów jest silniejsza poza obszarami miejskimi.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Społeczności chrześcijan ekspatriantów

Nie są to grupy izolowane, dlatego nie zostały uwzględnione jako osobna kategoria w analizie ŚIP.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Do kategorii historycznych chrześcijan należy Rosyjski Kościół Prawosławny (ROC). Nie angażują się on w działalność misyjną wśród Tadżyków, więc może funkcjonować bez większych przeszkód, ponieważ tadżycki reżim nie traktuje go jako zagrożenie. Ponadto rząd Tadżykistanu nie chce prowokować Rosji, atakując ROC.

Społeczności konwertytów

Chrześcijańscy konwertyci nawracający się z islamu znajdują się pod silną presją ze strony członków rodziny i społeczności lokalnej, ponieważ konwersja jest postrzegana jako etniczna, narodowa i religijna zdrada, która przynosi wstyd rodzinie.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Po konwertytach, osoby z tej kategorii doświadczają drugiej największej co do ilości aktów przemocy (naloty policji, groźby, aresztowania i grzywny) czego przyczyną jest ich olbrzymie zaangażowanie misyjne. Grupy baptystów, ewangelików i zielonoświątkowców cierpią z powodu wielokrotnych nalotów przez służby bezpieczeństwa, gróźb, aresztowań i nakładanych kar pieniężnych przez władze.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm w połączeniu z wrogością etniczno-religijną

Jeśli rdzenni obywatele, którzy są muzułmanami przechodzą na chrześcijaństwo, doświadczają presji, a czasami przemocy fizycznej ze strony własnej rodzin i społeczności lokalnej. Ma to na celu zmusić ich do powrotu do dawnej wyznawanej religii – tego typu postawy obserwowane są głównie na obszarach wiejskich. Niektórzy konwertyci są zamykani w areszcie domowym lub też wyrzucani z domu. Wielu z nich decyduje się zachować swoją wiarę w tajemnicy, aby uniknąć represji.

Paranoja dyktatorska

Swobodnie mogą działać tylko instytucje kontrolowane przez państwo. Presja ze strony władz jeszcze bardziej wzrosła po 2015 r. Pojawiły się liczniejsze przypadki nalotów policyjnych w trakcie spotkań, konfiskaty materiałów chrześcijańskich oraz więcej chrześcijan aresztowano i  karano grzywną. Protestanci są uważani za niebezpiecznych wyznawców obcej sekty, której celem jest zniszczenie obecnego systemu politycznego. 

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Pomimo, że mężczyźni i kobiety są równi w świetle prawa, to tradycyjna kultura stawia kobiety w pozycji podporządkowanej mężczyznom, i powszechna jest przemoc domowa. Kobiety nawrócone z islamu są szczególnie narażone na nietolerancję, dyskryminację i przemoc, ponieważ nie mają niezależności ani wolności wyboru własnej religii. Kobiety mogą doświadczyć różnych form nacisku, takich jak: areszt domowy, pobicie, odrzucenie, nękanie i przymusowe małżeństwo. Mężatki, narażone są na akty przemocy domowej i przymusowy rozwód. Państwo zabrania również noszenia strojów lub symboli religijnych, w tym tych noszonych przez chrześcijanki.

Typowe formy nacisku:

• uprowadzenie;
• wymuszony rozwód;
• wymuszone małżeństwo;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• przemoc fizyczna;
• przemoc słowna.

Mężczyźni

Podobnie jak to jest w dużej części Azji Środkowej, mężczyźni w Tadżykistanie zwykle pełnią role przywódcze w rodzinach i kościołach, dlatego też stają się celem działań opresyjnych. Policja podejmuje działania wywierające na nich presję poprzez przesłuchania, nakładanie mandatów i zakłócanie wspólnych spotkań. Podczas zatrzymania mężczyźni doświadczają słownego i fizycznego znęcania się, gróźb, pobić i nacisków w celu zmuszenia ich do współpracy ze służbami. Osoby, które zostały zidentyfikowane jako konwertyci, mogą stracić pracę i cierpieć powodu dyskryminacji i ostracyzmu ze strony lokalnej społeczności i członków rodziny. Obowiązkowa służba wojskowa również naraża chrześcijan na prześladowania.

Typowe formy nacisku:

• odmowa dostępu do sieci społecznościowych;
• pozbawienie prawa do dziedziczenia lub posiadania;
• nękanie ekonomiczne;
• uwięzienie;
• pobór do wojska;
• zakaz podróżowania;
• ograniczenia przemieszczania się;
• przemoc fizyczna;
• przemoc psychiczna;
• przemoc słowna. 

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wynik Tadżykistanu w ŚIP 2024 był taki sam jak w ŚIP 2023, i wynosi: 66 punktów. Rząd nakłada wiele ograniczeń na działalność kościelną. Jeden z kościołów został zamknięty, a ustawa dotycząca młodzieży w szczególności pozostawiła chrześcijan (i inne mniejszości religijne) w prawnym zawieszeniu z uwagi na niejasność przepisów.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Tadżykistanu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

W okresie sprawozdawczym ŚIP 2024 nie zgłoszono żadnych incydentów z użyciem przemocy. Jednak, jak zauważył Departament Stanu USA (IRFR 2022 Tadżykistan): „Osoby spoza kręgu rządowego twierdziły, że obywatele są niechętni omawiać takie kwestie, jak społeczne poszanowanie różnorodności religijnej, w tym nadużycia lub dyskryminację ze względu na przekonania religijne, z obawy przed nękaniem ze strony rządu. Przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego stwierdzili, że dyskusja na temat religii w ogóle, a zwłaszcza relacji między różnymi grupami wyznaniowymi, pozostała tematem, którego unikali.”

Według USCIRF 2023 Tajikistan CPC: „W maju [2022 r.] urzędnicy państwowi przekazali protestanckim liderom chrześcijańskim, że rząd nie zezwoli na rejestracje żadnych nowych kościołów.”

Życie prywatne

Konwersja jest oficjalnie dozwolona, ale jest postrzegana jako zdrada rodziny i kultury. Może ona prowadzić do aktów przemocy i presji, ponieważ członkowie społeczności lokalnej próbują zmusić konwertytów do zmiany ich decyzji. Wielu konwertytów decyduje się zachować swoją wiarę w tajemnicy.

Życie w rodzinie

Jeżeli jeden z rodziców przechodzi na chrześcijaństwo, członkowie rodziny będą próbowali przejąć opiekę nad dziećmi, aby wychować je zgodnie z zasadami islamu. Prawo nie zezwala osobom poniżej 18 roku życia na udział w zajęciach kojarzonych czy to z kościołem lub meczetem. Chrześcijańskie dzieci doświadczają oszczerstw ze strony członków lokalnej społeczności, a dzieci muzułmańskie są od nich często odizolowane. Wszystkie dzieci w szkole średniej są zobowiązane do studiowania „historii religii”, która jest nauczana z perspektywy sunnickich muzułmanów.

Życie w społeczeństwie

Nieortodoksyjni chrześcijanie są monitorowani przez członków społeczności i lokalnych urzędników państwowych za pomocą różnych metod, w tym podsłuchów telefonicznych. Mogą oni być nękani, przesłuchiwani i zastraszani. Dotyczy to w szczególności osób, które zostały zidentyfikowane przez służby jako konwertyci.

Życie w państwie

Konstytucja chroni wolność religijną. Jednak ustawa o religii z 2009/2011 r. (z poprawkami wprowadzonymi w styczniu 2018 r.) wymaga obowiązkowej rejestracji wszystkich organizacji religijnych. Wszelkie działania kościelne prowadzone przez niezarejestrowane grupy są nielegalne. Istnieje zakaz nielicencjonowanej edukacji religijnej i cenzura wszelkich materiałów religijnych. Ustawa o obowiązkach rodziców zabrania młodym ludziom poniżej 18 roku życia uczestniczenia w działalności organizacji religijnych.

Życie w kościele

Ustawy z sierpnia 2011 r. zakazują jakiejkolwiek pracy z młodzieżą prowadzonej przez kościół. Rząd musi zatwierdzić produkcję, import, sprzedaż oraz dystrybucję materiałów religijnych przez oficjalnie zarejestrowane grupy religijne, co w efekcie jest zakazem tworzenia i kolportażu wszelkich materiałów religijnych używanych przez niezarejestrowane grupy religijne. Istnieją ograniczenia dla zagranicznych chrześcijan odwiedzających Tadżykistan. Potrzebują oni specjalnej wizy, którą bardzo trudno jest uzyskać. 

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Tadżykistan zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR).
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR).
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT).
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW).
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Tadżykistan nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając lub nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. Konwertyci chrześcijańscy są poddawani ostracyzmowi i spotykają się z sprzeciwem i przemocą ze strony członków rodziny i lokalnej społeczności (art. 18 ICCPR).
2. Dzieci chrześcijańskie nie mogą uczestniczyć w zajęciach kościelnych (art. 18 ICCPR i art. 14 CRC).
3. Posiadanie literatury religijnej jest poważnie ograniczone, znacznie bardziej niż powszechne ograniczenia (art. 18 i 19 ICCPR).
4. Chrześcijańskie konwertytki zmuszane są do małżeństw z nie-chrześcijańskimi mężczyznami i poddawane naciskom wyrzeczenia się wiary (art. 23 ICCPR, art. 16 CEDAW i art. 10 ICESCR).

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

W Tadżykistanie odnotowano przypadki naruszania wolności wyznania oraz praw człowieka, takich jak wolność słowa i zrzeszania się. Nie dotyczy to żadnej konkretnej grupy religijnej, czy to muzułman, chrześcijan, Świadków Jehowy, Żydów, bahaitów, itp., wszystkie te grupy cierpią z powodu wysokiego poziomu nadzoru i ucisku ze strony państwa. Według USCIRF 2023 Tajikistan CPC: „Rząd Tadżykistanu nadal stosował surowe represje wobec ludności muzułmańskiej. Dzieciom poniżej 18 roku życia nie wolno odwiedzać meczetów i uczestniczyć w jakichkolwiek innych publicznych wydarzeniach religijnych, z wyjątkiem pogrzebów. Zabronione jest prowadzenie prywatnej edukacji religijnej, a dzieci jedynie w domu mogą pobierać lekcje religii od swoich rodziców. Od 2014 r. rząd nominował wszystkich imamów, wymagał od nich noszenia państwowych strojów religijnych oraz narzucał im sposób wygłaszania kazań. Osoby w wieku poniżej 35 lat nie mogą uczestniczyć w Hajj (pielgrzymka do Mekki).”

Spis treści

10. Open Doors w Tadżykistanie

Open Doors zapewnia natychmiastową pomoc wierzącym z Azji Środkowej, gdy są więzieni lub wykluczeni z rodzin i wspólnot lub pozbawieni środków do życia i pracy z powodu wiary w Chrystusa. Open Doors wzmacnia także prześladowany Kościół w Azji Środkowej, głównie poprzez:

• dystrybucję literatury;
• wsparcie modlitewne;
• szkolenia biblijne;
• szkolenie dzieci/młodzieży;
• służbę kobiet;
• towarzyszenie osobom doświadczającym przemocy;
• duszpasterstwo;
• szkolenia zawodowe i pomoc w uzyskaniu niezależności finansowej;
• projekty rozwoju społeczno-gospodarczego, takie jak ośrodki rehabilitacyjne dla dzieci, mężczyzn i kobiet.

Spis treści

11. Módl się za Tadżykistan

• Mód się, szczególnie o przywódców kościelnych. Podążają za Jezusem i służą Jego Kościołowi na spore ryzyko - rząd może w każdej chwili obrać ich za cel.
• Módl się, za prezydenta Emomali Rahmona, który rządzi Tadżykistanem od prawie 30 lat. Proś, aby Bóg zmiękczył jego zatwardziałe serce i aby prezydent Rahmon zobaczył prawdę Ewangelii.
• Módl się o partnerów Open Doors w Tadżykistanie i całej Azji Środkowej, aby mogli dotrzeć i zachęcić chrześcijan, którzy ryzykują wszystko, by pójść za Jezusem. Proś o ochronę i o to, by posługa przynosiła owoce i by światło Chrystusa świeciło przed mieszkańcami tego regionu.