Kazachstan

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Wolność wyznania albo przekonań jest ograniczana przez przepisy wprowadzone we wrześniu 2011 roku. Rząd Kazachstanu, wykorzystując zagrożenie ze strony wojującego islamu jako pretekst, utrzymuje w społeczeństwie ścisłą kontrolę, włączając w to wzmożony nadzór, interwencje podczas spotkań i aresztowania. Rosyjskie kościoły prawosławne doświadczają najmniejszych problemów ze strony rządu, gdyż zazwyczaj nie próbują nawiązywać kontaktu z ludnością kazachską. . Natomiast to rdzenni chrześcijańscy konwertyci, wywodzący się ze środowisk muzułmańskich, są narażeni na poważne akty przemocy ze strony państwa, członków rodziny i społeczności lokalnej. Niekiedy konwertyci są przetrzymywani przez długi czas w areszcie domowym przez członków najbliższej rodziny, bici, a także mogą zostać wypędzić z danej społeczności. Dodatkowo, lokalni imamowie głoszą kazania skierowanie przeciwko nim.

Spis treści

1. Tło

Dawna republika Związku Radzieckiego - Kazachstan, odzyskała niepodległość w 1991 roku i jest obecnie najbogatszym krajem w regionie. Począwszy od 2010 roku rząd rozpoczął sprawować władzę w sposób dyktatorski, charakteryzujący się represyjną polityką, brakiem realnej opozycji i ścisłą kontrolą mediów. Sytuacja nie uległa również poprawie od czasu przejęcia władzy przez prezydenta Tokajewa w 2019 roku.

Islam sunnicki jest główną religią w kraju i oczekuje się także, że wszyscy mieszkańcy będą muzułmanami. To sprawia, że życie osób nawróconych na chrześcijaństwo jest pełne wyzwań, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Niemniej jednak błędem byłoby nazywanie Kazachstanu krajem muzułmańskim. Większość Kazachów podąża raczej za tradycjami niż naukami islamu. Siedemdziesiąt lat sowieckiego ateizmu także odcisnęło swoje piętno i jest to powód tego, że władze są zdecydowanie świeckie.

Liczna mniejszość rosyjska na północy kraju wpływa na to, że Kazachstan ma największą liczbę chrześcijan w Azji Środkowej. Ponad 90% chrześcijan w Kazachstanie należy do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Mimo to chrześcijanie w Kazachstanie nie odgrywają żadnej roli w polityce kraju.

Przepisy dotyczące kwestii religii wprowadzone we wrześniu 2011 r. wskazały konieczność ponownej rejestracji wspólnot religijnych, zakaz prowadzenia działalności religijnej bez wcześniejszej rejestracji, ograniczenia w produkcji i rozpowszechnianiu materiałów religijnych w kraju oraz zakaz organizowania działalności religijnej dla dzieci, np. letnich obozów. Władze przeprowadzają interwencje podczas nabożeństw, karzą za wypowiedzi „podżegające do niezgody religijnej” i zatrzymują osoby za prowadzenie „nielegalnej działalności misyjnej”. Wprowadzone w styczniu 2022 roku zmiany w ustawie regulującej kwestię religii rozszerzyły zakres państwowej cenzury religijnej i utrudniły organizowanie spotkań religijnych poza zarejestrowanymi przez państwo miejscami kultu. 

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Naruszenia praw dokonywane przez urzędników rządowych dotykają wszystkie wspólnoty chrześcijańskie i mogą występować w dowolnymi miejscu kraju. Presja wywierana na konwertytów przez rodzinę, znajomych i społeczność jest szczególnie intensywna poza obszarami miejskimi.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Rosyjski Kościół Prawosławny (ang. ROC) ma względną swobodę, ponieważ nie angażuje się w ewangelizację pośród Kazachów, wobec czego nie jest postrzegany jako zagrożenie przez władze. Ponadto rząd Kazachstanu nie jest zainteresowany prowokowaniem Rosji poprzez utrudniania funkcjonowania ROC.

Nawróceni na chrześcijaństwo

Konwertyci wywodzący się ze środowisk muzułmańskich cierpią z powodu nakładanych ograniczeń ze strony państwa i doświadczają silnej presji ze strony członków najbliższej rodziny i społeczności lokalnej.

Nietradycyjne społeczności chrześcijańskie

Kongregacje baptystyczne, ewangelickie i zielonoświątkowe  są niezarejestrowane i doświadczają nalotów, gróźb, aresztowań i mandatów ze strony władz, zwłaszcza jeśli prowadzą aktywną działalność ewangelizacyjną.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Dyktatorska paranoja:

Dozwolone są tylko kontrolowane przez państwo instytucje religijne. Władze przeprowadzają naloty i aresztują członków niezarejestrowanych grup religijnych, zwłaszcza protestantów, którzy są uważani za obce wpływy mające na celu zniszczenie obecnego systemu politycznego.

Opresje ze strony wyznawców islamu w połączeniu z opresją klanową

Konwertyci na chrześcijaństwo wywodzący się ze środowisk muzułmańskich doświadczają presji, a czasem także aktów przemocy ze strony rodziny i lokalnej społeczności. Działania te mogą obejmować zarówno areszt domowy jaki i wyrzucenie z domu. Kazachscy przywódcy (przy wsparciu władz) postrzegają konwersję jako atak na kazachską tożsamość narodową. Wielu konwertytów decyduje się zachować swoją nową wiarę w tajemnicy.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Kazachskie prawo przyznaje równe prawa kobietom i mężczyznom. Niemniej jednak, w praktyce dominują tradycyjne przekonania traktujące kobiety jako podległe mężczyznom. Istnieje niewiele skutecznych środków przeciwdziałania przemocy związanej z płcią, poligamii, wymuszonym małżeństwom kobiet i dziewcząt, uprowadzeniu panny młodej oraz wszechobecnej przemocy domowej.

Konwertytki są w dużo większym stopniu narażone na przemoc fizyczną, werbalną, nękanie, groźby lub areszt domowy.  Przymusowe małżeństwo z muzułmaninem, często związane z uprowadzeniem, nie jest rzadkością. Kobietom trudno jest uciec przed tymi naciskami z powodu wysokiego bezrobocia i ograniczonej niezależności finansowe.

Typowe formy nacisku:

• Uprowadzenia;
• wymuszone małżeństwo;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• przemoc fizyczna;
• przemoc słowna.

Mężczyźni

Na mężczyznach spoczywa zwykle większa odpowiedzialność w sferze publicznej. Prześladowania religijne, których oni doświadczają, odzwierciedlają właśnie tę strukturę społeczno-kulturową w kraju. Narażeni są na przesłuchania, grzywny, zatrzymania i więzienie. Obowiązek służby wojskowej dla młodych mężczyzn stanowi dodatkowe potencjalne ryzyko, zwłaszcza w warunkach ścisłej kontroli państwa, zamieszkałego przez większość muzułmańską. Konwertyci wywodzący się ze środowiska muzułmańskiego doświadczają presji ze strony członków swoich rodzin, często  spotykając się ze słownym szykanowaniem i fizycznym pobiciem. Utrata pracy jest również zagrożeniem dla konwertytów i liderów kościelnych, co z kolei wpływa na ich sytuację ekonomiczną oraz na rodziny pozostające na ich utrzymaniu.

Typowe formy nacisku:

• odmowa dostępu do chrześcijańskich materiałów religijnych;
• nauczania i obrzędów; odmowa prawa do dziedziczenia lub posiadania;
• ekonomiczna represja poprzez ograniczanie dostępu do pracy czy prowadzania działalności gospodarczej;
• nękanie ekonomiczne poprzez nakładanie kar finansowych;
• uwięzienie przez władze;
• pobór do wojska/milicji wbrew przekonaniom;
• zakaz lub ograniczenia w przemieszczaniu się;
• przemoc fizyczna;
• psychiczna oraz słowna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Kazachstan uzyskał identyczną liczbę punktów jak w ŚIP 2023, czyli 65. Pomimo utrzymania ogólnego wyniku na tym samym poziomie, odnotowano niewielki wzrost we wszystkich pięciu sferach życia. Ograniczenia wolności religijnej w Kazachstanie wynikają z ustawodawstwa uchwalonego we wrześniu 2011 roku. Od tego czasu rząd Kazachstanu dąży do coraz większej kontroli nad społeczeństwem, co przejawia się wzrostem poziomu inwigilacji, intensyfikacją nalotów podczas spotkań oraz zwiększeniem liczby aresztowań. Rząd wykorzystał również zagrożenie ze strony wojującego islamu, aby wprowadzić ograniczenia w coraz większej liczbie obszarów swobód obywatelskich, co również ma wpływ na działalność kościoła.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Kazachstanu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

W ŚIP 2024 nie odnotowano żadnych incydentów z użyciem przemocy. Jednak: "Ponad jedna trzecia ze 143 prowadzonych postępowań administracyjnych w 2022 r. dotyczyła osób fizycznych, które publikowały teksty religijne i nagrania na swoich profilach w mediach społecznościowych bez zgody państwa" (Źródło: Forum 18, 31 marca 2023 roku).

Życie prywatne

Konwersja z islamu na chrześcijaństwo jest postrzegana jako zdrada własnej rodziny oraz kazachskiej kultury. Na obszarach wiejskich konwertyci mogą dodatkowo narażać się na akty przemocy fizycznej, dlatego też unikają rozmów na temat swojej nowej wiary i skrywają chrześcijańskie materiały, które mogłyby zostać użyte przeciwko nim jako dowody nawrócenia. Władze państwowe często oskarżają nietradycyjnych protestantów o prowadzenie działalności ewangelizacyjnej.

Życie w rodzinie

Dzieci chrześcijan są dyskryminowane ze względu na wiarę swoich rodziców, a dzieciom muzułmańskim często zaleca się, aby unikały z nimi kontaktów.. Mogą być zmuszane do uczęszczania na lekcje dotyczące islamu wbrew woli swoich rodziców. Ponadto, szkoły okresowo organizują publiczne spotkania, finansowane przez państwo, poświęcone zwalczaniu "sekt" (włączając w to ewangelików), które szerzą negatywną propagandę przeciwko mniejszościom religijnym w kraju. Spotkania te są rzekomo dobrowolne, ale wszyscy są usilnie zachęcani do wzięcia w nich udziału. Nie zezwala się na adopcję kazachskiego dziecka przez chrześcijańską rodzinę.

Życie w społeczeństwie

Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo są monitorowani, przesłuchiwani lub zastraszani przez członków swoich rodzin i lokalnej społeczności. Niezarejestrowane kościoły są obserwowane i kontrolowane przez lokalne władze. Należącym do nich członkom może grozić nałożenie kary grzywny lub zatrzymanie za nielegalną działalność religijną. Po wpisaniu zatrzymanej osoby do policyjnego rejestry, chrześcijanie są zobowiązani do regularnego składania sprawozdań na posterunku.

Życie w państwie

Konstytucja państwa oficjalnie uznaje wspieraną przez państwo Radę Muzułmańską oraz Rosyjski Kościół Prawosławny. Wszystkie inne wspólnoty religijne są zobowiązane do ponownej rejestracji zgodnie z ustawą z 2011 roku. Proces ten jest skomplikowany i ogranicza możliwość oficjalnej działalności nietradycyjnych organizacji.

Życie w kościele

Niedozwolone jest zarówno prowadzenie szkół określonej religii, jak również organizacji pozarządowych (NGO). Wszelkie inicjatywy społeczne podjęte przez chrześcijan są interpretowane jako próba nawiązania relacji z nowymi osobami, co prowadzi do ich zwalczania. Ponadto ograniczona jest możliwość drukowania i rozpowszechniania wszelkiej literatury o charakterze religijnym.

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Kazachstan zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR).
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR).
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT).
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW).
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Kazachstan nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając lub nie chro-niąc następujących praw chrześcijan: 

1. Kościoły nietradycyjnych wyznań są napadane, a osoby w nich przebywające bezpodstawnie aresztowane (art. 9, 18 i 21 ICCPR).
2. Posiadanie i korzystanie z literatury religijnej jest mocno ograniczone poza dopuszczonymi międzynarodowymi pozycjami (art. 18 i 19 ICCPR).
3. Chrześcijanie i ich działalność jest monitorowana przez władze i najbliższą społeczność (art. 17 ICCPR).
4. Chrześcijańskie konwertytki narażone są na ryzyko uprowadzenia i przymusowego poślubienia muzułmańskich mężczyzn (art. 23 ICCPR, art. 16 CEDAW i art. 10 ICESCR). 

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Konstytucja określa Kazachstan jako państwo świeckie. Władze ograniczają działalność nietradycyjnych grup religijnych, łącznie z muzułmanami, którzy praktykują odmienną wersję islamu niż oficjalnie uznana szkoła Hanafi islamu sunnickiego.

Według Departamentu Stanu USA (IRFR 2022 Kazachstan): „Świadkowie Jehowy poinformowali, że w porównaniu z 63 zatrzymaniami, ostrzeżeniami ze strony władz i sprawami sądowymi, które zostały zgłoszone w 2020 r., to w okresie od września 2021 r. do sierpnia 2022 r. w ich społeczności, 25 członków zostało ostrzeżonych o domniemaną „nielegalną działalność misyjną” i władze wywierały na nich presję, aby zaprzestali wysyłania listów lub wykonywania telefonów w ramach swojej pracy ewangelizacyjnej.” 

Spis treści

10. Open Doors w Kazachstanie

Open Doors zapewnia natychmiastową pomoc środkowoazjatyckim chrześcijanom uwięzionym, wykluczonym z rodzin i społeczności oraz pozbawionym środków do życia i pracy z powodu swojej wiary w Chrystusa. Open Doors wzmacnia prześladowany kościół w Azji Środkowej przede wszystkim poprzez:

• dystrybucję literatury;
• wsparcie modlitewne;
• nauczanie biblijne;
• nauczanie dzieci/młodzieży;
• służbę wśród kobiet;
• duszpasterstwo obecności;
• wsparcie społeczne i medyczne;
• szkolenia zawodowe i w zakresie mikro-pożyczek;
• projekty rozwoju społeczno-gospodarczego, takie jak ośrodki rehabilitacyjne dla dzieci, mężczyzn i kobiet.

Spis treści

11. Módl się za Kazachstan

• Módl się, aby pomimo zaostrzenia cenzury religijnej i ponownych restrykcji dotyczących wydarzeń kościelnych, chrześcijanie w tym kraju nadal znajdowali sposoby na duchową więź i wzajemne zachęcanie się. Módl się szczególnie o pracę wśród dzieci i młodzieży, która jest zakazana.
• Módl się, o jedność chrześcijan w Kazachstanie, zwłaszcza między Kościołami protestanckimi a Rosyjskim Kościołem Prawosławnym, aby razem mogli być silnym świadectwem miłości Chrystusa w tym kraju.
• Módl się, za władze Kazachstanu, aby uznały dobre intencje chrześcijan i dały im więcej swobody w przeżywaniu swojej wiary