Komory

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Mniejszości religijne, a w tej grupie znajdują się także chrześcijanie, doświadczają licznych ograniczeń w zakresie możliwości publicznego wyrażania swojej pobożności i przekonań, a nawet dyskutowania o swojej wierze. Z jeszcze większymi wyzwaniami spotykają się w rodzinach chrześcijańskich, w których to członkowie są konwertytami z islamu. Zmuszeni są wysyłać swoje dzieci do Medresy (muzułmańskiej szkoły), bo w przeciwnym razie narażają się na ostracyzm. Organizowanie otwartych nabożeństw, a nawet rozmowy w przestrzeni publicznej o chrześcijaństwie mogą być interpretowane jako działalność misyjna, która podlega karze. Wciąż pojawiają się doniesienia o tym, że lokalne społeczności odseparowują osoby podejrzane o to, że przeszły na chrześcijaństwo, a tym samym tworzą w ten sposób środowisko, które jest wrogo nastawione wobec wolności religijnej. Konwertytki mogą być umieszczone w areszcie domowym przez rodzinę i społeczność lokalną. Uwarunkowania w jakich funkcjonują chrześcijanie, którzy przeszli z islamu, zmuszają ich do potajemnego praktykowania swojej wiary. Taki restrykcyjny i religijny krajobraz w znaczący sposób podważa swobodę wyrażania swojej wiary i stanowi poważne wyzwanie dla wszystkich mniejszości religijnych na Komorach.

Spis treści

1. Tło

W 2006 r. archipelag Komorów przeszedł demokratyczną transformację, po latach politycznej niestabilności trwającej od 1975 roku, kiedy to Francja utraciła kontrolę nad tym obszarem. Islam jest oficjalną religią państwową zapisaną w konstytucji, a szkoła islamu sunnickiego Shafi'i wyznacza normy życia na Komorach, gdzie 98% ludności stanowią muzułmanie. Konstytucja gwarantuje  równość praw wszystkim osobom bez względu wiarę lub przekonania, ale działalność ewangelizacyjna jest prawnie zabroniona i podlega karze grzywny lub pozbawienia wolności (nie dotyczy to sunnickiego islamu). Prawo przewiduje deportację cudzoziemców, którzy prowadzą działalność ewangelizacyjną, mającą na celu przekonywanie do porzucenia obecnej wiary.

Istnieje tam tylko garstka organizacji pozarządowych (NGO), natomiast te, spośród nich które są chrześcijańskie, rząd dyskryminuje i ogranicza ich działalności oraz możliwość promocji.

Mieszkańcy Komorów żyją się matriarchalnym systemie rodzinnym, nieczęsto spotykanym w innych rejonach Afryki. W tym systemie to rolą kobiety jest inicjowanie małżeństwa i budowanie domu dla rodziny. Mężczyźni nadal sprawują przywództwo religijne, ale to kobiety mają największy wpływ w rodzinie. Kobiety spotykają się licznymi dyskryminującymi je sytuacjami, m.in.: mają nie tylko niższy status prawny, ale także mierzą się z kulturowymi praktykami poligamii, zawierania jednostronnych rozwodów i aranżowanych małżeństw dzieci. Kraj ten dodatkowo boryka się z dużą gęstością zaludnienia i ubóstwem.

Komory mają niski poziom przestępczości i nie ma tam także bezpośredniego zagrożenia ze strony paramilitarnych grup islamskich. Niektórzy radykalni islamiści (znani jako djaulas) prześladują chrześcijan, zwłaszcza konwertytów z islamu.

Populacja chrześcijan na Komorach (zaledwie 0,5%) koncentruje się w większych miastach, zwłaszcza w stolicy, Moroni, oraz w Mutsamudu, głównym mieście na wyspie Anjouan. Większość chrześcijan stanowią katolicy.

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Wszystkie wspólnoty chrześcijańskie na Komorach są prześladowane, ale najbardziej dotkliwe prześladowania dotykają konwertytów z islamu, niezależnie od tego, gdzie mieszkają.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Chrześcijanie, którzy reprezentują grupę zrzeszającą emigrantów (np. kościół Malgaszów z Madagaskaru) nie mogą integrować się z osobami nawróconymi z islamu oraz głosić kazań poza budynkami kościelnymi – pod groźbą deportacji. Naciski pochodzą zarówno od radykalnych islamistów, jak i niechrześcijańskich przywódców religijnych oraz liderów politycznych. Poprawa sytuacji w kraju może nadejść wraz z pozytywnymi zmianami zainicjowanymi przez rząd oraz zacieśniani relacji z krajami zachodnimi.

Nawróceni na chrześcijaństwo

Chrześcijanie, którzy mają muzułmańskie pochodzenie doświadczają prześladowań w domu ze strony rodziny i członków społeczności. Są odrzucani i całkowicie ucinany jest z nimi kontakt ze strony członków rodzin i przyjaciół. Konwertyci doświadczają również prześladowań ze strony urzędników państwowych, działaczy politycznych, niechrześcijańskich przywódców religijnych, djaulów (radykałowie islamscy) i innych radykalnych grup islamistycznych.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Chrześcijanom należącym do tej kategorii, w której znajdują się baptyści i kościoły ewangelikalne, grożą grzywny i kary więzienia za prowadzenie działalności misyjnej. Kodeks karny stanowi, że „każdy, kto ujawnia, rozpowszechnia i naucza muzułmanów religii innej niż islam, podlega karze pozbawienia wolności od trzech miesięcy do jednego roku oraz grzywnie w wysokości od 50.000 do 500.000 franków komoryjskich”( od około 420 zł do 4400 zł). 

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Ucisk ze strony wyznawców islamu

Prześladowania ze strony wyznawców islamu na Komorach nie są niczym nowym, jednak nasiliły się wraz z przyjęciem poprawki do konstytucji, która to określiła islam sunnicki jako religię państwową. Równolegle z uchwaleniem nowej konstytucji, coraz więcej wyznawców islamu mieszkających na Komorach radykalizuje swoje poglądy, zwłaszcza na wyspach Anjouan i Moheli. W meczetach i madrasach, niektórzy muzułmańscy przywódcy religijni regularnie poprzez swoje nauczania podsycają antychrześcijańskie nastroje. Djaulas, ultrakonserwatywna grupa radykalnych islamskich wykładowców, z spośród których wielu zostało przeszkolonych w Pakistanie, swoim nauczaniem w kraju, nawołuje do jeszcze bardziej radykalnego przestrzegania prawa szariatu. Djaulas w szczególności nękają, zastraszają i poddają ostracyzmowi chrześcijan, zwłaszcza konwertytów z islamu. Dla większości mieszkańców Komorów, podobnie jak w wielu innych krajach muzułmańskich, odejście od islamu jest nie do pomyślenia. Ci, którzy to zrobią, są dyskryminowani i nękani przez członków najbliższej rodziny i przez społeczność lokalną. Chrześcijanom odmawia się miejsca do sprawowania kultu, prowadzenia dyskusji religijnych w miejscach publicznych oraz publicznego głoszenia kazań.

Dyktatorska paranoja

Rząd skonsolidował władzę poprzez promowanie islamu sunnickiego kosztem wszystkich innych religii, nakładając poważne ograniczenia na działalność chrześcijan i chrześcijańskich organizacji pozarządowych. Rząd otwarcie stwierdził, że wolność wyznania nie dotyczy konwertytów oraz chrześcijan.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Pomimo matrylinearnego dziedzictwa, kult i życie społeczne na Komorach są zdominowane przez zasady sunnickie, co stawia chrześcijańskie kobiety i dziewczęta w niekorzystnej sytuacji społecznej. Przypadki przemocy domowej i prześladowania chrześcijanek, zwłaszcza kobiet nawróconych z islamu, nie są zgłaszane z powodu słabej ochrony prawnej i sytuacji społeczno-ekonomicznej. Dodatkowo kobiety te są obiektami postępowania karnego oraz mogą doświadczać innych przykrych form dyskryminacji i nadużyć. Na Komorach, ze względu na słabą kontrolę graniczną w tym kraju, istnieje wysokie ryzyko, że kobiety i dziewczęta będą ofiarami międzynarodowego handlu ludźmi.

Typowe formy nacisku:

• odmowa dostępu do społeczności/sieci społecznościowych;
• odmowa dziedziczenia;
• wymuszony rozwód;
• przymusowe małżeństwo;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• przemoc psychiczna;
• przemoc słowna.

Mężczyźni

Chociaż istnieje wiele podobieństw między doświadczeniami chrześcijańskich mężczyzn i kobiet, to prześladowania skierowane przeciwko konwertytom różnią się w zależności od płci. Mężczyźni, którzy nawrócili się z islamu są poddani presji społecznej, której celem jest zmuszenie do opuszczenia domu lub rozwodu, ze względu na dominujące normy matrymonialne.  Brak przepisów prawnych przeciwdziałających dyskryminacji konwertytów, oraz duża liczba sympatyków ekstremizmu, sprzyja stosowaniu dyskryminacyjnej polityki w miejscu pracy oraz groźbie przemocy fizycznej, co zmusza wielu konwertytów do ucieczki z kraju.

Typowe formy nacisku:

• odmowa dostępu do społeczności/sieci społecznościowych;
• odmowa dostępu do jedzenia lub wody;
• nękanie ekonomiczne poprzez ograniczony dostęp do biznesu/możliwości zatrudnienia/pracy;
• wymuszony rozwód;
• wymuszone opuszczenie domu - wydalenie;
• uwięzienie przez rząd;
• przemoc psychiczne;
• przemoc słowna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Komory uzyskały podobny wynik w obu raportach: ŚIP 2023 i ŚIP 2024.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Komorów.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Dziewczętom i kobietom, które przejdą na wiarę chrześcijańską, może grozić areszt domowy.
• Tylko chrześcijanie przyjeżdzający z zagranicy mogą spotykać się na nabożeństwach i tylko w trzech oficjalnie zarejestrowanych kościołach w Moroni, Mutsamudu i Moheli.
• Chrześcijanom nie wolno publicznie głosić kazań. Kodeks karny stanowi: „Ktokolwiek ujawnia, rozpowszechnia i naucza muzułmanów religii innej niż islam, podlega karze pozbawienia wolności od trzech miesięcy do jednego roku i grzywnie w wysokości od 50 000 do 500 000 franków komoryjskich”.

Życie prywatne

Chociaż konwersja nie jest oficjalnie zakazana, obywatele Komorów, którzy zmienili religię z islamu na inną, napotykają silną presją ze strony członków rodziny i przyjaciół, lub też z ostracyzmem lub utratą środków do życia, a nawet rozwodem. Konwertyci nie mogą nosić symboli chrześcijańskich, takich jak krzyż, bez ryzyka przemocy. Rząd otwarcie zachęcał do przemocy wobec obywateli niebędących sunnitami. Prawo zabrania publicznego wykonywania niesunnickich rytuałów religijnych, co naruszałoby spójność społeczeństwa i zagrażało jedności narodowej. Publiczne głoszenie wartości chrześcijańskich jest przestępstwem - a każda wzmianka lub otwarte wyrażanie swojej wiary chrześcijańskiej może być interpretowane jako publiczne głoszenie. Działalność mająca na celu nakłaniania kogoś do zmiany religii jest nielegalna i podlega karze grzywny oraz karze pozbawienia wolności do jednego roku.

Życie w rodzinie

Rząd wyraźnie stwierdził, że wolność wyznania nie dotyczy mieszkańców Komorów. Chrześcijańskie ceremonie, takie jak śluby, mogą być interpretowane jako kaznodziejstwo, nielegalna działalność, która może prowokować ataki ze strony tłumu. Rząd przyjął stanowisko, że wszyscy mieszkańcy Komorów są muzułmanami sunnickimi, a każde dziecko (nawet konwertyty) jest uważane za muzułmanina i jako takie rejestrowane. Nie ma możliwości, aby rodzice odmówili wysłania swoich dzieci do szkół islamskich.

Życie w społeczeństwie

Otwarte praktykowanie chrześcijaństwa jest zabronione, a społeczeństwo bacznie obserwuje wszelkie grupy niemuzułmańskie. Konwertyci z islamu są grupą najbardziej zagrożoną, marginalizowaną, wykluczaną i nękaną. Są oni postrzegani jako banici, niegodni szacunku i ochrony. Często zdarza się, że konwertyci są zmuszani do porzucenia swojej wiary, dlatego też chrześcijańscy konwertyci ukrywają swoje nawrócenie.

Życie w państwie

Na Komorach następuje regres w zakresie wolności religijnej. Rząd, zgodnie z obowiązującą konstytucją, publicznie wzywa obywateli do odrzucenia wszelkich form religii z wyjątkiem islamu sunnickiego. Rodziny i społeczności, które unikają konwertytów, czy to chrześcijan, czy muzułmanów szyickich, otrzymują wskazówki od rządu. Chrześcijanie z trudem znajdują miejsca kultu, ponieważ rząd pozwala im modlić się tylko w kilku wyznaczonych miejscach w całym kraju: kościołach emigrantów w Moroni i Mutsamudu.

Życie w kościele

Działania kościoła pozostają pod stałym nadzorem, co ma chronić obywateli Komorów przez konwersją na inne religie. Prowadzenie działalności chrześcijańskiej poza budynkami kościelnymi jest postrzegane jako nielegalne szerzenie idei, które mają skłonić do porzucenia islamu. Wspólnoty konwertytów i inne nietradycyjne wspólnoty chrześcijańskie co prawda istnieją, ale nie mogą one swobodnie ani oficjalnie działać. Istniejące kościoły emigrantów nie mają prawa otwierać nowych placówek, ponieważ byłoby to potwierdzeniem ich rosnącej liczby. Od dziesięcioleci w kraju nie zbudowano ani nie zarejestrowano żadnego nowego kościoła. 

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Komory zobowiązały się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących trakta-tach międzynarodowych: 

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR)*.
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR)*.
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT).
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW).
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

* Komory podpisały, ale nie ratyfikowały ICCPR i ICESCR. 

Komory nie wypełniają swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając lub nie chro-niąc następujących praw chrześcijan:

1. Chrześcijańscy rodzice nie mogą wychowywać swoich dzieci zgodnie ze swoimi wartościami religijnymi (art. 14 CRC).
2. Chrześcijańskie konwertytki narażone są na wymuszone małżeństwa z muzułmańskimi mężczyznami lub przymusowy rozwód (art. 16 CEDAW).

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

W 2022 i 2023 roku wyznawcy islamu szyickiego i ahmadyjskiego zgłaszali, że nie byli w stanie publicznie sprawować kultu, a przedstawiciele władz od czasu do czasu uczestniczyli w ich spotkaniach religijnych w prywatnych domach. Do powstania tych ograniczeń przyczynił się konserwatywny charakter społeczeństwa i stanowisko rządu wobec innych religii.

Spis treści

10. Open Doors na Komorach

Open Doors wspiera chrześcijan na wyspach rejonu Afryki Wschodniej od lat 90-tych ubiegłego wieku, a naszą wizją jest, aby Kościół był dojrzały w wierze. Kontynuujemy nasze wsparcie dla prześladowanego Kościoła poprzez:

• Nauczanie na temat uczniowstwa;
• Wzmocnienie pozycji ekonomicznej.

Spis treści

11. Módl się za Komory

• Módl się do Jezusa Chrystusa, aby zmienił serca przywódców rządowych, aby umożliwić wolność religijną dla Komorów.
• Módl się, o możliwości gromadzenia się chrześcijan i umacniania się w wierze oraz proś Jezusa o ochronę takich zgromadzeń.
• Módl się, o pocieszenie, zaopatrzenie i ochronę dla nawróconych chrześcijan, którzy są nękani i odrzucani przez swoje środowisko społeczne.
• Módl się do Jezusa Chrystusa o mądrość dla chrześcijan, jak praktykować swoją wiarę bez interpretowania i karania jej jako publicznego głoszenia. Módl się szczególnie o prowadzenie przez Ducha Świętego dla tych, którzy dzielą się ewangelią z innymi.