Somalia

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

Chrześcijanie w Somalii żyją ze świadomością ogromnych niebezpieczeństw, które mogą nadejść z wielu stron. Pomimo niepowodzeń militarnych i buntu niektórych klanów Al-Shabaab (somalijska radykalna islamistyczna organizacja terrorystyczna) ciągle ma duże wpływy i kontroluje znaczne części kraju. Członkowie grupy przeniknęli w szeregi władz federalnych i lokalnych. Jej zasięg rozciąga się nawet na sąsiednie kraje, np. Kenię, co dodatkowo komplikuje sytuację chrześcijan w regionie. Al-Shabaab przestrzega rygorystycznej formy prawa szariatu i jasno daje do zrozumienia, że jej celem jest wyeliminowanie chrześcijaństwa z Somalii. Chrześcijanie zatrzymani na praktykowaniu swojej wiary są natychmiast zabijani.

Na przestrzeni lat zagrożenie dla chrześcijan wzrosło. Islamscy radykałowie zintensyfikowali wysiłki w celu zidentyfikowania i wyeliminowania chrześcijańskich przywódców. Oprócz bezpośrednich zagrożeń stwarzanych przez grupy ekstremistyczne struktura społeczna Somalii jedynie pogłębia trudności, z jakimi borykają się chrześcijanie. Społeczeństwo jest konserwatywne, a przejście z islamu na chrześcijaństwo jest postrzegane jako najwyższy stopień zdrady, nie tylko rodziny, ale także klanu i całego społeczeństwa. Wystarczy podejrzenie o konwersję, by narazić się na śmierć.

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony. 

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF
 

Spis treści

1. Tło

Od czasów prezydenta Mohameda Siad Barrego, który w 1960 roku wprowadził rządy oparte na zasadach naukowego socjalizmu, chrześcijanie w Somalii doświadczają silnych prześladowań. Świecki i reformatorski rząd Barrego, podważając islamską tożsamość Somalii, znalazł wspólny język z radykalnymi muzułmanami w walce z chrześcijaństwem. W okresie jego rządów chrześcijanie byli wypędzani, ich majątek był konfiskowany, a drukowanie, import i sprzedaż literatury chrześcijańskiej zostały zakazane. Chrześcijanie byli zastraszani, aresztowani, torturowani, a nawet mordowani przez funkcjonariuszy Narodowych Służb Bezpieczeństwa (NSS).

Upadek reżimu Barrego w 1991 roku przekształcił Somalię w państwo upadłe, w którym islamiści, lokalne milicje i samozwańczy watażkowie walczą o władzę. Al-Shabaab kontroluje znaczną część kraju, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Grupa nie ogranicza swojej działalności wyłącznie do terytorium Somalii, ale obecna jest także w Kenii i próbowała, choć bezskutecznie, przeniknąć do Etiopii w 2021 i 2022 roku. Organizacja finansuje swoje operacje, prowadząc nielegalne interesy, co jedynie zwiększa poziom zagrożenia, przed którymi stoją chrześcijanie i pozostali mieszkańcy regionu.

Konstytucja Somalii z 2012 roku podkreśla, że religią państwową jest islam, a prawo szariatu stawia ponad wszystko, skutecznie zakazując propagowania innych religii. Przeważająca większość sunnickich muzułmanów postrzega chrześcijan jako zagrożenie dla tradycji i kultury. Chrześcijańscy mężczyźni często spotykają się z izolacją, groźbami, torturami i śmiercią, podczas gdy kobiety są narażone na przemoc seksualną i wymuszone małżeństwa.

W półautonomicznych regionach, takich jak Puntland i Somaliland, które co prawda ogłosiły niepodległość, ale nie są uznawane na arenie międzynarodowej, sytuacja jest podobna jak w pozostałej części kraju. Konstytucje tych regionów podkreślają wyższość islamu i zakazują działalności wyznawcom innych religii. Liczne próby otwarcia nowych kościołów lub ponownego otwarcia wcześniej zamkniętych były w Somalilandzie udaremniane przez lokalne władze. Mieszkańcy często byli aresztowani pod zarzutem apostazji.

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Żaden region kraju nie jest bezpieczny dla chrześcijan. Najniebezpieczniej jest na obszarach znajdujących się pod kontrolą radykalnych ugrupowań islamistycznych takich jak al-Shabaab. Są one skoncentrowane szczególnie na południu i południowym zachodzie, w tym w okolicach Kismayo, Jamaamee, Marka i El Hur. Podczas gdy północne regiony, takie jak Somaliland i Puntland, są bardziej stabilne niż południe, chrześcijanie nadal są tam narażeni na ogromne ryzyko przemocy.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Społeczności konwertytów

Chrześcijanie nawracający się z islamu spotykają się z najpoważniejszymi naruszeniami swoich praw podstawowych i znajdują się wysoko na liście celów terrorystów z al-Shabaab. W najnowszej historii kraju konwertyci (lub osoby oskarżone o konwersję) często byli zabijani natychmiast po zatrzymaniu.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Radykałowie islamscy działają swobodnie w wielu regionach kraju i zabijają Somalijczyków, których podejrzewają o konwersję na chrześcijaństwo.  

Ucisk klanowy

Społeczeństwo somalijskie zbudowane jest na silnej tożsamości klanowej i religijnej. Członkowie rodziny i przywódcy klanów postrzegają konwersję na chrześcijaństwo jako zdradę. W związku z tym chrześcijanie narażeni są na bezpośrednią przemoc. 

Przestępczość zorganizowana oraz korupcja

Przestępcy czerpią zyski z bezprawia w Somalii. Działają oni poprzez sieć nielegalnych szlaków handlowych i mają silne powiązania z al-Shabaab. Pieniądze, które generują kartele, są wykorzystywane do zakupu broni i finansowania ataków na chrześcijan i innych cywilów.

Paranoja dyktatorska

Chrześcijanie są represjonowani przez rząd, który wdraża przepisy ograniczające ich prawa. 

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Najbardziej narażone na przemoc są młode konwertytki, dlatego wiele z nich nie przyznaje się do konwersji. Przemoc wobec kobiet przybiera postać gwałtów, publicznego poniżania, aresztu domowego, uprowadzenia lub wydania za mąż za radykalnego szejka. Kobiety zamężne karane są rozwodem i odebraniem dzieci, aby zapewnić im wychowanie zgodnie z zasadami islamu. Kiedy ich mężowie przebywają w więzieniu lub tracą życie, kobiety często padają ofiarą wykorzystania przez krewnych, a ich rodzina popada w ubóstwo. 

Formy wywierania nacisku:

• uprowadzenia;
• ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• odebrania prawa do opieki nad dziećmi;
• dyskryminacja w edukacji;
• narzucenie reguł ubioru;
• wymuszony rozwód;
• wymuszone małżeństwo;
• zmuszenie do opuszczenia miasta/kraju;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• śmierć;
• przemoc fizyczna;
• przemoc psychiczna;
• przemoc seksualna.

Mężczyźni

Somalia jest patriarchalnym społeczeństwem o wysokim poziomie kontroli społecznej. Somalijscy mężczyźni podejrzani o nawrócenie na chrześcijaństwo są narażeni na skrajne łamanie ich praw podstawowych. Narażeni są na przemoc werbalną, pobicie, uniemożliwienie prowadzenia biznesu, więzienie, groźby, tortury, uprowadzenie oraz śmierć. Mężczyźni znajdują się pod dodatkową presją, ponieważ oczekuje się od nich, że będą przewodzić rodzinie w sprawach religijnych. W efekcie to na nich spoczywa wina za konwersję któregoś z członków rodziny na chrześcijaństwo. Rodziny wysyłają młodych mężczyzn do islamskich ośrodków rehabilitacyjnych al-Shabaab. Dotyczy to też konwertytów. Z tego powodu wielu mężczyzna ukrywa swoją wiarę.

Formy wywierania nacisku:

• narzucenie reguł ubioru;
• uwięzienie przez władze państwowe;
• pobór do wojska/służba wbrew sumieniu;
• śmierć;
• przemoc fizyczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Tabela: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wzrost wskaźnika prześladowań w Somalii wynika ze wzrostu punktacji za przemoc z 10,6 pkt w ŚIP 2024 do 11,1 pkt w ŚIP 2025. Poziom represji nie zmienił się i jest na ekstremalnie wysokim poziomie. Przywódcy klanów, starszyzna i członkowie rodzin bacznie obserwują osoby podejrzewane o przejście na chrześcijaństwo. Sytuację pogarsza ogólna niestabilność w regionie, szczególnie ze względu na działalność al-Shabaab, która umacnia reputację Somalii jako jednego z najbardziej niebezpiecznych dla chrześcijan krajów na świecie. Przemoc i represje są wynikiem zarówno działań zgodnych z prawem, jak i bezprawia.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Somalii.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Ze względów bezpieczeństwa nie możemy podać szczegółowych danych na temat incydentów z użyciem przemocy.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

Ze względów bezpieczeństwa nie możemy podać szczegółowych danych na temat incydentów z użyciem przemocy.

Życie prywatne

Posiadanie materiałów chrześcijańskich jest surowo zabronione. Osoba, u której znaleziona zostanie Biblia lub inne drukowane materiały chrześcijańskie, zostaje stracona z przyzwoleniem swoich krewnych i przedstawicieli lokalnej społeczności. Podejrzenie o konwersję grozi poważnymi konsekwencjami. Konwertyci nie mogą ujawniać swojej konwersji nawet przed członkami rodziny.

Życie rodzinne

Somalijskie społeczeństwo zakłada, że dzieci są muzułmanami. Wychowywanie dzieci w duchu chrześcijańskim jest niezwykle trudne. Nawet rozmowy na tematy związane z chrześcijaństwem mogą grozić atakiem radykalnych członków klanu na rodziców dziecka. Wszystkie dzieci muszą uczęszczać do medresy i brać udział w lekcjach islamu.

Życie w społeczeństwie

Społeczeństwo Somalii jest bardzo konserwatywne, a wszyscy Somalijczycy muszą brać udział w islamskim nauczaniu. Chrześcijańscy konwertyci ze środowisk muzułmańskich znajdują się pod ciągłą presją i obserwacją ze strony członków swojej społeczności. Odstąpienie od „dobrego muzułmańskiego” życia może zostać zgłoszone grupom takim jak al-Shabaab.

Życie w państwie

Oficjalnie rząd Somalii uważa, że w kraju nie ma chrześcijan, ponieważ konstytucja zabrania odejścia od islamu. Obywatele nie mają prawa do wolności religijnej.   

Życie w Kościele

Chrześcijanie nie mogą nawet myśleć o odbudowie kościołów. Nie powiodła się próba ponownego otwarcia kościoła katolickiego w Mogadiszu. Z kolei próba ponownego otwarcia kościoła katolickiego w Hargeisie spotkała się z publicznym oburzeniem i wrogością. Władze inwigilują społeczeństwo w poszukiwaniu nieformalnych miejsc kultu chrześcijańskiego (kościołów domowych).

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Pogwałcenie międzynarodowych zobowiązań i praw:

Somalia zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR);
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR);
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT);
4. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

*Somalia zgłosiła zastrzeżenie do art.14 chroniącego wolność dzieci w zakresie religii lub przekonań. 

Somalia nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan: 

• Chrześcijańscy konwertyci są zabijani na miejscu, jeśli ich konwersja zostanie ujawniona, a nawet jeśli są tylko podejrzani o konwersję (Art. 6 ICCPR );
• Chrześcijańscy rodzice nie mogą wychowywać dzieci zgodnie ze swoimi wartościami religijnymi (Art. 14 CRC);
• Z założenia wszyscy Somalijczycy są muzułmanami i zabrania się im odchodzenia od islamu (Art. 18 ICCPR);
• Konwertytki są przymusowo wydawane za mąż i zmuszane do wyrzeczenia się swoich przekonań (Art. 23 ICCPR i Art. 10 ICESCR ).

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Grupy religijne poza islamem sunnickim nie mają w Somalii żadnych znaczących praw. Na obszarach kontrolowanych przez al-Shabaab sytuacja stała się tak trudna, że nawet muzułmanie szyiccy starają się nie zwracać na siebie uwagi. Nawet umiarkowani sunnici mogą stać się celem ataków. Prawo w Somalii zabrania propagowania jakiejkolwiek religii innej niż islam, a także zabrania muzułmanom konwersji na inną religię oraz odejścia od islamu. 

Spis treści

11. Open Doors w Somalii

Open Doors wspiera somalijskich chrześcijan w Rogu Afryki od lat 90. ubiegłego wieku. Naszym pragnieniem jest, aby chrześcijanie w Somalii byli dojrzali w wierze i trwali w jedności pomimo prześladowań. Open Doors organizuje szkolenia na temat uczniostwa i radzenia sobie z ciężkimi prześladowaniami.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju opracowane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.
• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).
• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.