Sudan

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

Sytuacja chrześcijan w Sudanie drastycznie się pogorszyła, zwłaszcza od listopada 2022 roku. Wbrew oczekiwaniom społeczności międzynarodowej, która chciała widzieć pozytywne zmiany w represyjnej polityce rządu, sytuacja chrześcijan nie uległa poprawie. Po pierwsze, poprzez zorganizowanie zamachu stanu wojsko skutecznie wyeliminowało cywilną część rządu koalicyjnego, tym samym pozbawiając kraj premiera. Już przed tym zamachem sudański rząd wykazywał oznaki powrotu do starych zwyczajów. W sierpniu 2022 roku, pod pozorem działań na rzecz współpracy między policją a społecznościami lokalnymi, pośrednio przywrócono „politykę moralności”.  Co więcej, wojskowy rząd przywrócił na urząd kluczowe postacie z poprzedniego reżimu al-Bashira, znane z aktywnej roli, jaką odgrywały w prześladowaniu chrześcijan.

Po drugie, pomimo upadku reżimu al-Bashira nie zmienił się sposób, w jaki społeczeństwo postrzega chrześcijan. Szczególnie konwertyci i etniczni Afrykanie, których prawa są łamane, boją się protestować przeciwko nierównemu traktowaniu. Stała obecność radykalnych ugrupowań i brak wsparcia ze strony społeczności międzynarodowej tylko potęgują poczucie zagrożenia.

Kolejna kwestia to aktywność zbrojnych milicji muzułmańskich o nazwie Dżandżawidzi, które przyczyniają się do wzrostu atmosfery strachu i prześladowań. Sytuacja stała się jeszcze bardziej niestabilna w kwietniu 2023 roku, kiedy doszło do eskalacji napięć między Siłami Szybkiego Wsparcia (RSF) a sudańską armią. Walki spowodowały wiele zniszczeń, a wielu cywilów w ich wyniku poniosło śmierć lub zostało wysiedlonych. Atakowane i okupowane są kościoły. W atmosferze terroru chrześcijanie wolą nie protestować i nie wypowiadać się przeciwko prześladowaniom.

Ostatni konflikt postawił kraj na krawędzi jeszcze głębszego kryzysu, niwecząc wszelki postęp i sprawiając, że sytuacja chrześcijan w Sudanie staje się coraz bardziej niebezpieczna. Pokazuje to wyraźny rozdźwięk między międzynarodową narracją a faktycznymi doświadczeniami chrześcijan w Sudanie. Obietnice reform nic nie znaczą w obliczu gróźb i przemocy. Od początku wojny, zniszczono ponad 150 kościołów (USCIRF, 19 kwietnia 2024).

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony.

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF

Spis treści

1. Tło

Sytuacja chrześcijan w Sudanie po przewrocie w listopadzie 2021 roku osiągnęła punkt krytyczny. Pomimo międzynarodowej narracji sugerującej pozytywne zmiany, codzienne życie chrześcijan – zwłaszcza konwertytów i rdzennych Afrykanów – przepełniają strach i prześladowania. Po przejęciu władzy rząd wojskowy skutecznie zlikwidował cywilny rząd tymczasowy i przywrócił na stanowiska urzędników opresyjnego reżimu al-Bashira, znanych z prześladowania chrześcijan. Co więcej, sytuacja uległa dalszemu pogorszeniu w sierpniu 2022 roku, kiedy rząd po cichu przywrócił politykę moralności, przemycając ją pod płaszczykiem inicjatywy na rzecz współpracy lokalnych społeczności i policji.

Złożona historia Sudanu, naznaczona kryzysem w Darfurze, secesją Sudanu Południowego w 2011 roku i trudną sytuacją ludu Nuba, stworzyła kraj głęboko podzielony wzdłuż linii religijnych i etnicznych. Ponieważ większość populacji stanowią muzułmanie, kraj ten już wcześniej był trudnym środowiskiem dla chrześcijan, którzy zamieszkują głównie obszary miejskie. Dobrze ugruntowane społeczności wyznawców Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego i Greckiego Kościoła Ortodoksyjnego żyją w miastach takich jak Chartum. Obecne są tam także inne duże wyznania chrześcijańskie – Kościół rzymskokatolicki czy wspólnoty protestanckie. Konwertyci z islamu doświadczają szczególnie silnych prześladowań, co często powstrzymuje ich od wychowywania dzieci w tradycji chrześcijańskiej oraz organizowania chrześcijańskich pogrzebów, aby tylko nie przyciągać uwagi władz i przywódców lokalnych społeczności.

Przewrót wojskowy z października 2022 roku doprowadził do nieustających protestów i niepokojów. Ich kulminacją były gwałtowne starcia między Siłami Szybkiego Wsparcia (RSF) a armią sudańską w kwietniu 2023 roku. Wewnętrzny konflikt spowodował śmierć wielu osób, przesiedlenia i zniszczenie. w lipcu 2023 roku. Wysoka Komisja ONZ ds. Uchodźców oszacowała liczbę osób przesiedlonych na 2,9 mln. Wśród najbardziej poszkodowanych są chrześcijanie, których kościoły są atakowane i okupowane.

Strach potęguje aktywność milicji Dżandżawidzi i innych radykalnych ugrupowań. Budynki kościelne są odbierane ich właścicielom, a chrześcijanie coraz bardziej boją się zabierać głos w kwestii prześladowań. Sytuacja ta pokazuje niepokojący rozdźwięk między obietnicami reform a eskalacją gróźb i przemocy w kraju. Sudańscy chrześcijanie żyją w cieniu strachu, a wszelkie doniesienia o zmianach są tylko pustymi obietnicami.

Podsumowując, pomimo optymistycznych zapewnień społeczności międzynarodowej i utworzenia rządu tymczasowego mającego zagwarantować demokratyczne rządy, Sudan pogrążył się w kryzysie i poważnych represjach, zwłaszcza wobec mniejszościowej ludności chrześcijańskiej. Regres ten podważa wszelkie rzekome postępy i podkreśla pilną potrzebę ponownej oceny sytuacji w Sudanie.

Spis treści

2. Sytuacja w poszczególnych regionach kraju.

Naciski i akty przemocy przeciwko chrześcijanom zawsze były bardziej intensywne poza stolicą. Oprócz prześladowań i zagrożeń, z jakimi chrześcijanie spotykają się w życiu codziennym, w wyniku konfliktu zbrojnego cierpią zwłaszcza wspólnoty zamieszkujące na obszarach takich jak Darfur, góry Nuba i regiony Nilu Błękitnego. 

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Emigranci są zmuszani do zamykania swoich kościołów. Są to grupy głównie z krajów zachodnich i Sudanu Południowego. Ich kościoły nie otrzymują zgody na rejestrację. Wiele z nich zostało zburzonych. Czasami chrześcijańscy ekspatrianci trafiają do aresztu i są tam przetrzymywani bez procesu sądowego.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Koptyjski Kościół Ortodoksyjny oraz Kościół rzymskokatolicki zmagają się z islamskim ekstremizmem oraz paranoją dyktatorską. Były prezydent al-Bashir realizował program wyburzania kościołów, w tym kościołów należących do historycznych wspólnot chrześcijańskich.

Społeczności konwertytów

Ta grupa, składająca się głównie z chrześcijan nawróconych z islamu, doświadcza najsilniejszych nacisków i przemocy.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Sudańscy chrześcijanie należący do wyznań baptystycznych, ewangelikalnych i zielonoświątkowych doświadczają przemocy w postaci ekstremizmu islamskiego i dyktatorskiej paranoi. Grupa ta stoi również przed perspektywą zamknięcia większości swoich kościołów w kraju.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Ideologia Bractwa Muzułmańskiego ma ogromny wpływ na rząd Sudanu od czasu, gdy w 1989 roku w wyniku zamachu stanu na czele państwa stanął prezydent al-Bashir. Reżim dążył do utworzenia państwa islamskiego kosztem innych grup religijnych w kraju. Członkowie rządu byli oskarżani o wspieranie radykalnych organizacji islamskich (w tym udzielanie schronienia Osamie Bin Ladenowi), sponsorowanie i ukrywanie terrorystów oraz handel bronią.

Paranoja dyktatorska

Sudan nie potrafi poradzić sobie z utrzymaniem porządku obywatelskiego od czasu uzyskania niepodległości ponad sześć dekad temu. Podczas gdy konflikt niepodległościowy z Południem wydaje się wreszcie zbliżać do końca, kryzys w Darfurze, wielobiegunowa wojna domowa między pro- i antyrządowymi milicjami, nadal trwa. W przeszłości przywódcy wykorzystywali podburzającą antyzachodnią retorykę jako środek do wzmocnienia reżimu w Chartumie. Doprowadziło to do wzrostu antychrześcijańskiej przemocy, ponieważ rząd postrzega chrześcijan jako agentów Zachodu.

Przestępczość zorganizowana oraz korupcja

Rząd Sudanu pod przywództwem prezydenta al-Bashira wykorzystał wszelkie dostępne mu środki, aby utrzymać się przy władzy, w tym angażował dla swoich celów milicje plemienne. Wiele z tych bojówek łamało prawa człowieka, w tym poprzez handel ludźmi, którego ofiarami byli nie-Arabowie, aby czerpać zyski z konfliktu. Chrześcijanie, postrzegani jako obcy i zagrożenie dla narodu, byli szczególnie brutalnie traktowani przez grupy islamistów.

Wrogość etniczno-religijna w połączeniu z uciskiem klanowym

Na ludność Sudanu składa się około 19 różnych grup etnicznych, głównie pochodzenia arabskiego na północy i afrykańskiego na południu kraju. Arabowie, od czasu uzyskania niepodległości, prowadzą politykę islamskiej i arabskiej wyższości i nacjonalizmu. 

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Sytuacja kobiet w ostatnich kilku latach gwałtownie się zmieniła. W 2020 roku ogłoszono, że prawo dotyczące apostazji zostanie zniesione, kobiety nie będą już potrzebowały pozwolenia od męskiego krewnego na podróż, a okaleczanie żeńskich narządów płciowych (FGM) zostanie zakazane. Jednak w 2021 roku COVID-19 i pogarszające się warunki gospodarcze doprowadziły do wzrostu przemocy domowej, w tym przemocy fizycznej i seksualnej, oraz do wzrostu liczby przymusowych małżeństw. Chrześcijanki, zwłaszcza konwertytki, nadal stoją przed ogromnymi wyzwaniami. Kobiety są narażone na gwałty, przemoc fizyczną, wymuszone małżeństwa i przemoc domową – przestępstwa, które rzadko zgłaszane są na policję. 

Formy wywierania nacisku:

• uprowadzenie;

• wydziedziczenie lub odebrania prawa własności;

• narzucenie sposobu ubierania się zgodnie z religią;

• wymuszony rozwód;

• wymuszone małżeństwo;

• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);

• przemoc fizyczna;

• przemoc psychiczna;

• przemoc seksualna.

Mężczyźni

Brutalne bojówki islamskie nie przestają nękać krajów afrykańskich i doprowadziły do wzrostu prześladowań. Rząd Sudanu fałszywie oskarża chrześcijan o wiele poważnych przestępstw, w tym „terroryzm”. Przywódcy kościelni są najczęstszym celem ataków, a rządowe siły bezpieczeństwa na bieżąco monitorują ich działalność. Chrześcijańscy mężczyźni i chłopcy, zwłaszcza konwertyci, są narażeni na pobicie, uwięzienie, zabójstwa, przemoc i dyskryminację w miejscu pracy oraz wysiedlenie. Konwertyci mogą zostać wyrzuceni z domu i odcięci od wsparcia rodziny. Jeszcze inni czują się zmuszeni do opuszczenia domu z powodu prześladowań.

Formy wywierania nacisku:

• uprowadzenie;
• nękanie ekonomiczne poprzez ograniczenie dostępu do zatrudnienia;
• nękanie w biznesie i miejscu pracy;
• fałszywe oskarżenia;
• handel ludźmi;
• śmierć;
• przemoc fizyczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

90 pkt Sudanu oznacza wzrost o 3 pkt w porównaniu z ŚIP 2024, po wzroście o 4 pkt w poprzednim roku. Wzrost wynika przede wszystkim z eskalacji przemocy, a wynik w kategorii przemoc wzrósł z 13,3 pkt w ŚIP 2024 do 16,1 pkt. Średnia presja również wzrosła bardzo nieznacznie do 14,8 pkt. Konflikt, który wybuchł w 2023 roku między armią a Siłami Szybkiego Wsparcia, doprowadził do ukierunkowanych ataków na chrześcijan i przejęcia ich miejsc kultu, co sprawiło, że uczęszczanie do kościoła stało się bardzo niebezpieczne. Wojna domowa sprzyja bezkarnemu atakowaniu chrześcijan przez rozmaite grupy przestępcze.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Sudanu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Tabela obejmuje tylko kilka kategorii przemocy na tle wyznaniowym w okresie sprawozdawczym – szczegółowe wyniki znajdują się w sekcji przemoc w Pełnym Dossier Kraju. Ponieważ wiele incydentów nie jest zgłaszanych, poniższe liczby należy rozumieć jako wartości minimalne. Jeśli nie można było dokładnie określić liczy przypadków, podano symboliczną liczbę w zaokrągleniu (10, 100 lub 1000*). Dane rzeczywiste mogą być dużo wyższe. To samo dotyczy liczb 10 000*, 100 000* oraz 1 000 000*.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• 17 stycznia 2024: Żołnierze Sił Szybkiego Wsparcia (RSF) podpalili kościół ewangelicki w Wad Madani. Był to największy obiekt sakralny w stanie Gezira i jeden z najstarszych (zbudowany w 1939 roku) w kraju.
• Grudzień 2023: RSF zaatakowało chrześcijański klasztor koptyjski w Wad Madani i przekształciło go w bazę wojskową. Podczas ataku na klasztor zginęło pięciu księży i pięciu seminarzystów.

Życie prywatne

Chrześcijanie unikają otwartych rozmów o swojej wierze z ludźmi w swoim otoczeniu ze względów bezpieczeństwa, gdyż mogłoby to doprowadzić do aresztowania przez władze lub ataku ze strony radykałów islamskich. Presja społeczna jest wzmacniana przez stały nadzór ze strony członków lokalnej społeczności i policji. Posiadanie materiałów chrześcijańskich, takich jak Biblie, wiąże się ze znacznym ryzykiem, zwłaszcza dla konwertytów z rodzin muzułmańskich. Chrześcijanie są poddawani silnej presji, by powrócili do islamu. W razie sprzeciwu grozi im utrata majątku, wydalenie ze społeczności czy przemoc.

Życie rodzinne

Założenie chrześcijańskiej rodziny w Sudanie jest trudne ze względu na presję rządu, społeczeństwa i rodziny. Ponieważ chrześcijanie stanowią mniejszość, a muzułmanie wywierają tak dużą presję na normy społeczne, oczekuje się, że chrześcijanin/chrześcijanka po ślubie z muzułmanką/muzułmaninem przejdzie na islam. Chrześcijańskie dzieci są często prześladowane ze względu na wyznanie rodziców, a konwertyci wychowujący chrześcijańskie dzieci mogą stracić prawo do opieki nad nimi. Nauczanie islamu w szkołach jest obowiązkowe.

Życie w społeczeństwie

Presja społeczna na chrześcijan w Sudanie jest ogromna. W Chartumie obowiązują przepisy dotyczące porządku publicznego oparte w dużej mierze na ścisłej interpretacji prawa islamskiego. Prawa te zabraniają „nieprzyzwoitych strojów” i innych „wykroczeń przeciwko honorowi, reputacji i moralności publicznej”. Policja wykorzystuje je jako pretekst, aby nękać i zatrzymywać chrześcijan za rzekome naruszenia przepisów. Społeczności chrześcijańskie mają trudności z dostępem do zasobów sanitarnych (takich jak czysta woda pitna). Dotyczy to zwłaszcza obszarów wiejskich. Ogólne nastawienie społeczeństwa i rządu jest takie, że obywatele Sudanu powinni być muzułmanami. Rząd wykorzystuje wszystkie dostępne im sposoby, aby poniżać i karać chrześcijan, ograniczając im możliwość korzystania z zasobów komunalnych. Chrześcijanie w górach Nuba i innych obszarach na południu są bombardowani z powietrza przez siły rządowe. Wiadomo również, że sponsorowane przez państwo milicje przeprowadzają rewizje w domach w poszukiwaniu chrześcijan.

Życie w państwie

Chrześcijanie, zwłaszcza ci z Sudanu Południowego i misjonarze z krajów zachodnich, są często inwigilowani przez rządowe siły bezpieczeństwa. Rząd tymczasowy wyraził zamiar wprowadzenia zmian w tej kwestii. Organizacje, które podejrzewa się o krytyczny stosunek do władz lub które otwarcie mówią o ewangelizacji, napotykają na trudności i nie otrzymują koniecznych dla ich działalności zezwoleń. Wiele chrześcijańskich międzynarodowych organizacji pozarządowych (NGO) ma zakaz wjazdu do kraju.

Życie w Kościele

Kościoły w Sudanie znajdują się pod silną presją ze strony władz i ogółu społeczeństwa.  Sudańscy urzędnicy ingerują w wybór przywódców religijnych. Urzędy i zwykli obywatele utrudniają chrześcijanom budowę i utrzymanie kościołów. Próba dokonania napraw bez zgody władz naraża chrześcijan na przemoc. Wielokrotnie do ataków podżegali przywódcy lokalnych społeczności, którzy nakłaniali ludzi do zamieszek, przeprowadzania zamachów bombowych i ataków na chrześcijan i ich kościoły. Ten rodzaj prześladowań jest bardziej powszechny na obszarach wiejskich. Infrastruktura Sudanu sprawia, że dotarcie z pomocą i międzynarodowymi obserwatorami na obszary poza głównymi miastami jest niezwykle trudne, co umożliwia sprawcom bezkarne stosowanie przemocy. 

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Sudan zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych  (ICCPR);
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR);
3. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Sudan nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

• Budynki kościelne są plądrowane i palone (Art. 18 ICCPR);
• Chrześcijańskie kobiety i dziewczęta są prześladowane za nienakrywanie głowy lub noszenie spodni (Art. 18 ICCPR);
• Chrześcijanie mogą być oskarżeni o bluźnierstwo (Art. 19 ICCPR);
• Dzieci chrześcijańskie są często szykanowane ze względu na religię rodziców (CRC Art. 14 i ICCPR Art. 18).

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Każda grupa religijna poza islamem sunnickim stoi przed ogromnymi wyzwaniami i presją ze strony państwa i obywateli.

Spis treści

11. Open Doors w Sudanie

Open Doors pragnie, aby Kościół w Sudanie był silny i nieugięty w obliczu prześladowań, a jego członkowie byli w stanie zapewnić sobie i swoim rodzinom utrzymanie. Open Doors wspiera Kościół w Sudanie poprzez:

• programy przygotowujące na poradzenie sobie z prześladowaniem;
• seminaria uczniowskie;
• projekty ekonomicznej niezależności.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju opracowane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.
• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).
• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.