Etiopia

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

Nietradycyjne Kościoły chrześcijańskie doświadczają najcięższych prześladowań zarówno ze strony lokalnych władz, jak i członków Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego (EOC), zwłaszcza na obszarach, gdzie EOC zajmuje dominującą pozycję. Konwertyci na chrześcijaństwo z islamu, zwłaszcza w regionach wschodnich i południowo-wschodnich, oraz „konwertyci międzydenominacyjni” ze środowisk ortodoksyjnych są nękani i dyskryminowani przez członków rodziny oraz lokalnej społeczności. W niektórych rejonach kraju chrześcijanom odmawia się dostępu do zasobów komunalnych i spycha się ich na margines życia społecznego. Na przykład w regionach, takich jak Somali i część Oromii, często dochodzi do ataków islamistów na kościoły. Co więcej, sytuacja polityczna w kraju w ciągu ostatnich trzech lat osłabiła chrześcijan, narażając ich na silną presję i przemoc w regionach Tigraj, Oromia i Amhara.

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony.

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF

Spis treści

1. Tło

Podstawowym wyznacznikiem tożsamości Etiopczyków jest ich pochodzenie etniczne, a nie religia. Chociaż w kraju wybuchają konflikty na tle religijnym, brak poczucia bezpieczeństwa w Etiopii jest wynikiem działań ze strony grup zbrojnych o charakterze etnicznym. W listopadzie 2020 roku spór między partią etniczną o nazwie Tigrajski Ludowy Front Wyzwolenia (TPLF) a rządem federalnym doprowadził do poważnego konfliktu, który rząd nazwał „operacją egzekwowania prawa”. TPLF został usunięty z władz regionalnych, a parlament ustanowił przejściowy rząd opiekuńczy. Jednak w czerwcu 2021 roku siły rządowe ustąpiły i TPLF odzyskał kontrolę nad regionem. Ponadto TPLF zdołał zepchnąć siły rządowe na południe i wkroczył głęboko na terytoria regionów Afaru i Amhary. Po krótkiej przerwie w działaniach zbrojnych, w regionach Tigraju, Amhary i Afaru rozpoczęły się walki, które negatywnie wpłynęły na osoby przesiedlone (ang. IDP), a także utrudniły działania humanitarne (według ONZ). W 2022 roku w Pretorii w RPA podpisano porozumienie pokojowe między TPLF a rządem federalnym. Należy zauważyć, że konflikty toczą się także w regionach Oromo i Amhara, siejąc śmierć, zniszczenie i zmuszając ludność cywilną do opuszczenia swoich domów i miejscowości.

W lipcu 2018 roku podpisano traktat pokojowy z Erytreą, który formalnie zakończył trwającą w latach 1998-2000 wojnę.

Etiopia pozostaje jednym z najbiedniejszych krajów na świecie, choć silny wzrost gospodarczy w ostatniej dekadzie doprowadził do zmniejszenia ubóstwa. Według raportu Freedom House 2024 sytuacja polityczna Etiopii pozostaje niestabilna pomimo podejmowanych przez rząd prób wdrożenia reform. Kraj nadal zmaga się z wewnętrznymi konfliktami, szczególnie w regionach Amhara, Oromia i Tigraj.

Etiopia była jednym z pierwszych krajów, które przyjęły chrześcijaństwo jako religię państwową (EOC). Chociaż obecnie w Etiopii nie ma religii państwowej, Kościół nadal ma duży wpływ na to, co dzieje się na arenie politycznej. Apolityczny charakter ruchu protestanckiego zwiększył napięcie między jego członkami a rządem Etiopii. Niedawno uchwalona Proklamacja nr 1208/2020, potwierdzająca osobowość prawną Etiopskiej Rady Kościołów Wierzących w Ewangelię (najstarszego Kościoła protestanckiego w Etiopii), jest oznaką poprawy stosunków, chociaż jej wpływ nie jest jeszcze odczuwalny na regionalnych i niższych szczeblach administracyjnych kraju.

Spis treści

2. Sytuacja w poszczególnych regionach kraju

Rozkład geograficzny prześladowań jest uzależniony od jego źródeł na danym terenie. Na przykład, punktem zapalnym łamania praw chrześcijan, którego źródłem jest chrześcijański protekcjonizm wyznaniowy, są regiony Amhara, Tigraj i niektóre części Oromii. Punkty zapalne wynikające z ekstremizmu islamskiego znajdują się w niektórych częściach wschodniej i zachodniej Oromii, Afarze i Somali. Chrześcijanie są także silnie prześladowani w rejonach Gurage, Silte i Alaba.  

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Etiopski Kościół Ortodoksyjny jest największym wyznaniem chrześcijańskim w Etiopii. Przyczynia się to do złożoności dynamiki naruszeń wolności religijnej w Etiopii; EOC bywa ofiarą, ale także sprawcą łamania praw człowieka. Historyczne społeczności chrześcijańskie doświadczają prześladowań głównie ze strony rządu i islamskich radykałów. Na obszarach plemiennych EOC poddawany jest presji lokalnych mieszkańców. Ortodoksyjni chrześcijanie koncentrują się głównie w północnej i środkowej Etiopii. Chrześcijanie mieszkający w zdominowanych przez muzułmanów regionach (Harrari, Somali, Afar), a także w społecznościach lokalnych (np. wśród Silte) napotykają trudności w praktykowaniu swojej wiary.

Społeczności konwertytów

Kategoria ta obejmuje (i) chrześcijan nawróconych z islamu, (ii) konwertytów z innych denominacji chrześcijańskich oraz (iii) konwertytów z tradycyjnych wierzeń etnicznych na chrześcijaństwo. Źródła prześladowań są różne dla różnych kategorii konwertytów. Na obszarach z większością muzułmańską konwertyci z islamu spotykają się z presją i przemocą głównie ze strony bliższej i dalszej rodziny, przywódców społeczności i niechrześcijańskich przywódców religijnych. Na obszarach zdominowanych przez EOC, naruszenia są głównie powodowane przez członków EOC, z których wielu należy do ekstremistycznej grupy w ramach EOC, zwanej Mahibere Kidusan. Prawa konwertytów są łamane przez przedstawicieli lokalnych władz w całym kraju. Na obszarach, gdzie ważne są więzi klanowe, konwertyci cierpią z powodu prześladowań z ręki wyznawców tradycyjnych wierzeń etnicznych oraz muzułmanów, którzy usiłują zmusić konwertytów do udziału w tradycyjnych obrzędach religijnych.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Kategoria ta obejmuje wspólnoty baptystyczne, ewangelikalne i zielonoświątkowe, które są obecne w wielu regionach kraju. Społeczności te są narażone na poważne prześladowania głównie ze strony rządu, EOC i grup islamskich. W porównaniu do innych grup chrześcijańskich można w ich przypadku zaobserwować szybki wzrost. Protestantom, którzy mieszkają na obszarach z większością muzułmańską i ortodoksyjną, grożą poważne prześladowania. Ta kategoria chrześcijaństwa jest postrzegana przez wielu jako zagrożenie, ponieważ rosną liczba jej członków i wpływy. W rezultacie chrześcijanie spotykają się z presją i przemocą z wielu stron. Źródłem naruszeń, o których tu mowa, niekoniecznie jest rząd centralny, ale najczęściej są to urzędnicy samorządowi nadużywający swojej pozycji.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Radykalny islam rozwija się na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym, co wpływa na osłabienie pozycji chrześcijan oraz podatność na presję w niemal wszystkich obszarach życia. Szczególnie na terenach wiejskich, gdzie stanowią większość, muzułmanie nękają chrześcijan i często odmawiają im dostępu do zasobów komunalnych. Co więcej, chrześcijanie doświadczają przemocy fizycznej, a czasami są nawet zabijani. Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo są poddawani ostracyzmowi i często odmawia się im praw rodzinnych, takich jak prawo do dziedziczenia i opieki nad dziećmi. Należy również zauważyć, że wzrost radykalnego islamu w sąsiednich Somalii i Sudanie rozlewa się na Etiopię.   

Protekcjonizm denominacyjny

Jego siłą napędową jest Etiopski Kościół Ortodoksyjny (EOC), często pod wpływem radykalnej grupy Mabihere Kidusan działającej wewnątrz Kościoła. Jego członkowie są przeciwni ewangelikalnym chrześcijanom, postrzegają ich jako wyznawców zachodniej religii, która stanowi zagrożenie dla etiopskiego nacjonalizmu i kultury, których strażnikiem jest EOC. Często można usłyszeć kazania i piosenki, które ostro krytykują ewangelicznych chrześcijan. EOC poważnie narusza prawa chrześcijan, którzy opuszczają ich szeregi, aby dołączyć do Kościołów protestanckich lub którzy dołączają do ruchów odnowy w ramach EOC. Naruszenia przejawiają się na różne sposoby. Członkowie EOC wykorzystują swoje powiązania z rządem, aby ograniczyć rozwój Kościołów nieortodoksyjnych, a czasami atakują chrześcijan fizycznie. Tego typu naruszenia są powszechne głównie w północnej i środkowej części kraju, gdzie większość obywateli należy do Kościoła Ortodoksyjnego.

Paranoja dyktatorska

W poprzednich latach rząd Etiopii stał się bardziej autorytarny i ograniczył prawa społeczeństwa obywatelskiego i instytucji religijnych. Poprzedni rząd Etiopii był podejrzliwy wobec religii w ogóle, a chrześcijan w szczególności. Obecny rząd, zwłaszcza na szczeblu lokalnym, kontynuuje politykę wywierania presji na chrześcijan.

Ucisk klanowy

Przez ostatnie ćwierć wieku polityka etniczna zdominowała wszystkie obszary życia publicznego. Do 1974 roku EOC była religią państwową. Kraj znajdował się pod rządami komunistów od 1974 do 1991 roku. Zostały one obalone (po 17 latach wojny domowej) przez koalicję utworzoną z różnych grup etnicznych. Obiecano im poszanowanie ich tradycji i uznanie kultury i tożsamości w Karcie Rządu Tymczasowego z 1991 roku. Od tego czasu rząd podsycał niechęć do chrześcijan wśród niektórych grup etnicznych. W regionach, takich jak Afar i Somali (Ogaden), islam jest częścią tożsamości etnicznej. Są także plemiona, które żądają od chrześcijan udziału w starciach między plemionami i biorą odwet na chrześcijanach, którzy nie chcą walczyć.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Naruszenia praw chrześcijańskich kobiet i dziewcząt (zarówno konwertytek, jak i niekonwertytek) często przybierają formę uprowadzenia i wymuszonego małżeństwa z niechrześcijaninem. Po „ślubie” oczekuje się, że żona przyjmie religię męża. Gwałt jest skutecznym narzędziem karania chrześcijanek, skutkującym izolacją społeczną, wstydem rodziny i ograniczonymi perspektywami małżeńskimi w przyszłości. Największe prześladowania dotykają konwertytek z islamu. Grożą im izolacja rodzinna, areszt domowy, przemoc fizyczna i utrata prawa do spadku. Jeśli kobieta jest mężatką, grożą jej rozwód i utrata praw do opieki nad dziećmi. 

Formy wywierania nacisku:

• uprowadzenie;
• ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• odebranie prawa do opieki nad dziećmi;
• odebranie prawa własności/wydziedziczenie;
• dyskryminacja w edukacji;
• wymuszony rozwód;
• wymuszone małżeństwo;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• przemoc fizyczna;
• przemoc seksualna;
• przemoc werbalna.

Mężczyźni

Mężczyznom grożą ataki fizyczne, przymusowe wysiedlenie, rabunek, a nawet śmierć. Stanowią oni cel strategiczny jako jedyni żywiciele rodziny; atak na mężczyznę osłabia bowiem całą rodzinę. Jedynym sposobem na uniknięcie ataków i nękania jest opuszczenie domu. Państwo narusza również wolność religijną mężczyzn poprzez uwięzienie chrześcijan, co stanowi szczególne ryzyko na obszarach zdominowanych przez muzułmanów. Rząd ingeruje również w wybory i nominacje kościelne. Ponieważ większość przywódców kościelnych to mężczyźni, ten problem ich głównie dotyczy. Chociaż nie zostało to zweryfikowane, krążą pogłoski o kobietach „wyszkolonych do łapania chrześcijańskich mężczyzn”, których celem jest uwiedzenie chrześcijan.

Formy wywierania nacisku:

• wydziedziczenie lub odebrania prawa własności;
• zmuszenie do opuszczenia miasta/kraju;
• uwięzienie przez rząd;
• śmierć;
• przemoc fizyczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wzrost ogólnego wyniku był głównie spowodowany wzrostem punktacji w kategorii „przemoc” (z 14,4 pkt w ŚIP 2024 do 15,6 pkt w ŚIP 2025). Średnia presja utrzymuje się na wysokim poziomie 10,9 pkt, przy czym szczególnie dotknięte są obszary życia w społeczeństwie i Kościele. Zarówno w Amharze, jak i Oromii chrześcijanie stali się częstym celem ataków, ponieważ prześladowcy są w zasadzie bezkarni.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Etiopii.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Tabela obejmuje tylko kilka kategorii przemocy na tle wyznaniowym w okresie sprawozdawczym –szczegółowe wyniki znajdują się w sekcji przemoc w Pełnym Dossier Kraju. Ponieważ wiele incydentów nie jest zgłaszanych, poniższe liczby należy rozumieć jako wartości minimalne. Jeśli nie można było dokładnie określić liczy przypadków, podano symboliczną liczbę w zaokrągleniu (10, 100 lub 1000*). Dane rzeczywiste mogą być dużo wyższe. To damo dotyczy liczb 10 000*, 100 000* oraz 1 000 000*.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Oddziały zbrojne w regionach Amhara i Oromia napadały i zabijały chrześcijan, oskarżając ich o to, że nie wspierają ich sprawy. Chrześcijanie, zwłaszcza ci, którzy nie wspierają aktywnie tych grup, są często porywani. Porwani chrześcijanie są często uwalniani dopiero po zapłaceniu ogromnego okupu, tj. w wysokości tysięcy i milionów etiopskich birr.

Życie prywatne

Konwersja z islamu na obszarach zamieszkanych przez większość muzułmańską jest postrzegana jako zdrada przodków i wyrzeczenie się tożsamości. Jest to zabronione i karane przez rodzinę i społeczeństwo. Największe naciski na konwertytę wywiera rodzina, ponieważ to jej reputacja jest narażona na szwank przez nawrócenie członka rodziny, zwłaszcza na obszarach wiejskich.

W północnej Etiopii, sercu EOC, konwertyci na protestantyzm są często odcinani od wsparcia rodziny lub zmuszani do opuszczenia miejsca zamieszkania. Zdarzały się ataki na chrześcijan za posiadanie muzyki gospel lub „wersji” Biblii sprzecznych z nauczaniem Kościoła ortodoksyjnego. Czasami konwertyta jest zmuszany do picia „wody święconej”, ponieważ uważa się, że jest opętany przez diabła. Wzrasta liczba nadużyć wobec chrześcijan, którzy w internecie dają wyraz swoim przekonaniom religijnym.

Dla kontrastu, protestantyzm jest normą na obszarach południowej Etiopii i Oromii, więc tamtejsi konwertyci nie napotykają tak silnego sprzeciwu.

Życie rodzinne

W niektórych regionach dzieci chrześcijan są zastraszane, a nawet atakowane. Na obszarach zamieszkanych przez większość muzułmańską dzieci są zobowiązane do uczęszczania do szkół islamskich. Kiedy chrześcijanin ze środowiska ortodoksyjnego dołącza do grupy protestanckiej (lokalnie zwanej Pentay), członkowie rodziny, księża i ultrakonserwatywne grupy wewnątrz EOC wywierają na niego presję, aby się nawrócił. Chrześcijanie spoza EOC mają trudność z uzyskaniem miejsc pochówku zarówno w obszarach zdominowanych przez muzułmanów, jak i EOC.

Życie w społeczeństwie

Na obszarach zamieszkanych w większości przez wyznawców Kościoła Ortodoksyjnego osoby, które opuściły EOC, napotykają poważne trudności ze strony członków społeczności, np. mogą mieć problem ze znalezieniem bezpiecznej szkoły dla swoich dzieci. Na obszarach , na których w większości mieszkają muzułmanie, zwłaszcza na obszarach wiejskich, chrześcijanie są dyskryminowani i prześladowani. Uprowadzenia i wymuszone małżeństwa dzieci w wieku 11 lat są powszechne w Etiopii, zwłaszcza wśród konwertytów na obszarach wiejskich. Chrześcijanie znajdują się pod obserwacją członków społeczności, którzy czasami nawet wysyłają dzieci, aby szpiegowały kościoły i domy chrześcijan.

Życie w państwie

Przepisy ustanowione przez poprzedni rząd ograniczały nadawanie audycji religijnych i nauczanie religii. Publiczne wyrażanie chrześcijańskich poglądów wiąże się z trudnościami, zwłaszcza dla konwertytów lub wyznawców mniejszościowych grup chrześcijańskich. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego nadal podlegają ograniczeniom prawnym. Od lat w Etiopii nie powstała żadna nowa partia polityczna. Władze, zwłaszcza lokalne, dyskryminują chrześcijan spoza EOC na obszarach zdominowanych przez EOC lub muzułmanów. Wielu kaznodziejów muzułmańskich i EOC prowadzi kampanie oszczerstw przeciwko zielonoświątkowcom i innym protestantom, twierdząc, że dokonali konwersji, aby otrzymać pomoc zagraniczną. Z kolei niektórzy kaznodzieje zielonoświątkowi wypowiadają się krytycznie o chrześcijanach z Kościoła Ortodoksyjnego, nazywając ich zacofanymi.

Życie w Kościele

Pastorzy, zwłaszcza nietradycyjnych denominacji, są prześladowani na obszarach wiejskich zdominowanych przez islamski ekstremizm i chrześcijański protekcjonizm wyznaniowy. Są oni najbardziej widocznym celem i często są oskarżani o demoralizowanie społeczeństwa. Podejmowanie walki z podżegaczami może sprowokować odwet. Podmioty niepaństwowe, takie jak radykalne grupy islamskie, monitorują działalność chrześcijan. Zdarzały się przypadki atakowania kościołów podczas nabożeństw i niszczenia mienia. Jak zawsze konwertyci są najbardziej narażeni na przemoc i dlatego często ukrywają swoją wiarę w obawie przed atakiem.

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Etiopia zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR);
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR);
3. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW);
4. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur (CAT);
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Etiopia nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

• Chrześcijańscy konwertyci są poddawani ostracyzmowi i odmawia się im prawa do wolności wyznania lub przekonań (Art. 18 ICCPR);
• Chrześcijanom odmawia się prawa do wolności wypowiedzi (Art. 19 ICCPR);
• Pokojowe zgromadzenia religijne chrześcijan są zakłócane przez grupy przeciwników i ataki, co stanowi naruszenie prawa do pokojowych zgromadzeń (Art. 21 ICCPR);
• Chrześcijanki są zmuszane do wyjścia za mąż wbrew ich woli i do wyrzeczenia się swoich przekonań (Art. 23.3 ICCPR i Art. 10 ICESCR);
• Chrześcijańskie kobiety pozbawiane są równych praw i obowiązków w trakcie małżeństwa i po jego rozwiązaniu (Art. 23.4 MPPOiP i Art. 16 CEDAW).

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Mniejszości religijne w Etiopii odczuwają negatywne skutki ustawodawstwa dotyczącego nadawania, roli religii w edukacji i prawa dotyczącego społeczeństwa obywatelskiego. Ogólnie rzecz biorąc, prawo dotyczące społeczeństwa obywatelskiego wymaga złożenia wniosku o rejestrację dla każdej grupy religijnej z wyjątkiem wspólnot Kościoła Ortodoksyjnego i katolickiego, muzułmanów i żydów. Ponadto prawo wymaga, aby wspólnota religijna ubiegająca się o rejestrację miała przynajmniej 50, a stowarzyszenie lub służba przynajmniej 15 członków. Jest to poważnym utrudnieniem dla młodszych mniejszości religijnych. W niektórych regionach mormoni i Świadkowie Jehowy (których liczba jest mniejsza niż 50) walczą o posiadanie oficjalnego miejsca kultu. Dotyczy to zwłaszcza terenów, gdzie grupy większościowe są znane z wrogości wobec mniejszości religijnych.

Spis treści

11. Open Doors w Etiopii:

Open Doors wspiera Kościół w Etiopii od końca lat 80. XX wieku. Naszym pragnieniem jest widzieć silny, mądry i zjednoczony Kościół, przygotowany na nadchodzące prześladowania, gotowy do pełnienia swojej misji. Dążymy do realizacji tej wizji poprzez:

• szkolenia i wsparcie w zakresie gotowości na prześladowania;

• zwiększenie zaangażowania kobiet i młodzieży w służbę poprzez trening umiejętności i wzmocnienie ich pozycji ekonomicznej;

• wzmocnienie służby skierowanej do nowych wierzących poprzez szkolenie na temat biblijnego rozumienia prześladowań i szkolenia liderów, a także szkolenia socjalno-ekonomiczne.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju przygotowywane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.
• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).
• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.