Jordania

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

Większość chrześcijan w Jordanii należy do Kościoła prawosławnego albo rzymskokatolickiego. Pomimo tego, że cieszą się stosunkowo wysokim poziomem wolności religijnej, są dyskryminowani w obszarach zatrudnienia. Władze monitorują ich działalność i ograniczają możliwości ewangelizacyjne i charytatywne. Świadectwo wiary w Jezusa Chrystusa, złożone w otwarty sposób przez osobę, która wcześniej była muzułmaninem, może skutkować pobiciem, aresztem lub nawet śmiercią. Nieuznane przez władze kościoły (zwłaszcza te, które prowadzą aktywną działalność ewangelizacyjną) mogą być szykanowanie przez przedstawicieli władzy lokalnej. Chociaż Jordania lubi prezentować się jako „latarnia tolerancji” i dialogu międzyreligijnego, zradykalizowani sunnici i powracający z Syrii i Iraku dżihadyści stanowią zagrożenie dla społeczności chrześcijańskiej. W Jordanii jest nieproporcjonalnie dużo muzułmanów salafitów, którzy stanowią potencjalne zagrożenie dla chrześcijan oraz innych grup przeciwstawiających się narzucaniu wiary lub systemu wartości w tym kraju (tzw. grupy nonkonformistyczne).

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony.

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF

Spis treści

1. Tło

W Jordanii działają dwie główne siły polityczne: z jednej strony król Abdullah II z rodziną królewską, z drugiej strony siły zbrojne i tajna policja. Król ma znaczny wpływ polityczny, ponieważ powołuje rząd, zatwierdza akty prawne i ma prawo rozwiązać parlament. Rodzina królewska wydaje się zainteresowana promowaniem Jordanii jako nowoczesnego, wieloreligijnego kraju (podkreślając również znaczenie jordańskich chrześcijan w jordańskim społeczeństwie). Jednak w tym samym czasie policja wydaje się bardziej zainteresowana represjonowaniem mniejszościowych frakcji muzułmańskich, a także utrzymywaniem chrześcijan w ryzach. Uznane przez państwo wspólnoty chrześcijańskie mogą funkcjonować stosunkowo swobodnie pod warunkiem, że nie prowadzą działań ewangelizacyjnych. Przedstawiciele chrześcijan są dobrze reprezentowani zarówno w polityce, armii, jak i gospodarce. Władze wywierają jednak różnego rodzaju naciski na nieuznane grupy i monitorują ich działalność, zwłaszcza jeśli aktywnie ewangelizują.

Według Middle East Concern (profil krajowy Jordanii, 27 sierpnia 2024): „Oficjalnie uznane Kościoły obejmują Grecki Kościół Prawosławny, Syryjski Kościół Prawosławny, Ormiański Kościół Apostolski, Koptyjski Kościół Prawosławny, Grecki Kościół katolicki, Kościół maronicki i rzymskokatolicki, Asyryjski Kościół Wschodu oraz kościoły anglikański, zielonoświątkowy, luterański i Adwentystów Dnia Siódmego”. Charakterystyczną cechą jordańskiego chrześcijaństwa jest rozdrobnienie Kościoła.

Jordania, choć ogólnie stabilna pod względem bezpieczeństwa, w latach 2016-2019 doświadczyła czterech islamskich ataków terrorystycznych. Obrońcy praw człowieka oskarżyli rządzących Jordanią o wykorzystywanie zagrożenia terroryzmem do ograniczania praw obywateli i parlamentu.

Jordania przyjmuje dużą liczbę uchodźców, głównie z Iraku i Syrii. Kilka tysięcy z nich to chrześcijanie.

Middle East Concern (profil krajowy) opisuje ramy prawne rządzące Jordanią w następujący sposób: „Konstytucja Jordanii ustanawia islam jako religię państwową. Potwierdza zasadę niedyskryminacji, w tym ze względu na religię, i stanowi, że należy chronić swobodę sprawowania kultu i obrzędów religijnych, pod warunkiem, że są one zgodne z porządkiem publicznym i moralnością. Zgodnie z obowiązującym prawem islamskim, muzułmanom zabrania się zmiany religii, a kobiety zarejestrowane jako muzułmanki nie mogą wychodzić za mąż za niemuzułmanów.

Wśród jordańskich chrześcijan rośnie zaniepokojenie faktem, że w celu uniknięcia obrazy islamskiej większości konieczny jest wysoki poziom samocenzury (nawet posty w mediach społecznościowych dotyczące jedzenia publikowane w czasie ramadanu). Według raportu Departament Stanu USA (IRFR 2023 Jordania): „Krytyka w mediach cyfrowych była niezmiennie wymierzona w religie inne niż muzułmańskie. Obserwatorzy twierdzili, że krytyka mniejszości religijnych w Internecie nasiliła się w 2023 roku, szczególnie wraz z eskalacją konfliktu między Izraelem a Hamasem, z powodu postrzeganego związku między chrześcijaństwem a Stanami Zjednoczonymi”.

Spis treści

2. Sytuacja w poszczególnych regionach kraju

Presja, jakiej poddawani są chrześcijanie, jest na ogół taka sama w całym kraju, chociaż kontrola społeczna jest prawdopodobnie większa na obszarach wiejskich. Południowa część kraju jest również znana z konserwatyzmu.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Kategoria ta nie została uwzględniona w punktacji i analizie ŚIP.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Wspólnoty prawosławne i rzymskokatolickie są największymi liczebnie grupami chrześcijan. Ogólnie rzecz biorąc, korzystają oni ze stosunkowo wysokiego poziomu wolności religijnej, chociaż mogą doświadczać dyskryminacji, na przykład w obszarze zatrudnienia.

Społeczności konwertytów

Konwertyci ze środowiska muzułmańskiego doświadczają największych prześladowań i ogromnej presji ze strony członków rodziny, lokalnej społeczności, urzędników państwowych, niechrześcijańskich przywódców religijnych i grup religijnych stosujących przemoc. Szczególnie narażone są dzieci konwertytów. Dzieci, które zostały zarejestrowane jako muzułmanie, powinny prowadzić muzułmańskie życie poza domem, w tym uczęszczać na lekcje islamu.  

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Najwięcej różnorakiej presji i nacisków jest wobec konwertytów, jednak także i chrześcijanie ze wspólnot ewangelikalnych, baptystycznych i zielonoświątkowych spotykają się z wieloma przeciwnościami (w szczególności osoby aktywne społecznie). Są oni bardzo uważnie obserwowani przez służby bezpieczeństwa. Według różnych doniesień doświadczają także nacisków ze strony rządu i napotykają trudności w zatrudnieniu. Większość nietradycyjnych wspólnot chrześcijańskich nie jest uznawana za Kościoły, lecz za stowarzyszenia. Próby uzyskania równorzędnego statusu z innymi wyznaniami kościelnymi są systematycznie odrzucane. 

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Wobec konwertytów z islamu na chrześcijaństwo wywierana jest największa presja. Doświadczają oni aktów przemocy ze strony członków najbliższej rodziny i lokalnej społeczności, w tym także ze strony przywódców religijnych i etnicznych. Wszyscy chrześcijanie mogą być inwigilowani przez rząd. Istnieje także realne zagrożenie radykalizacji Jordańczyków ideologią Państwa Islamskiego (ISIS). Rząd jordański narzucił społeczeństwu islamskie wartości i prawa, choć nadal promuje tolerancję i pokojowe współistnienie z innymi różnymi religiami.

Ucisk klanowy

Dotyczy to w szczególności chrześcijan nawróconych z islamu. Społeczeństwo Jordanii jest w dużej mierze plemienne, zwłaszcza poza głównymi miastami, i jest osadzone w jordańskim nacjonalizmie. Po masowym napływie Palestyńczyków do Jordanii po wojnie z Izraelem w 1967 roku, Jordania podzieliła się na czysto jordańskich „mieszkańców Wschodniego Brzegu” i palestyńsko-jordańskich „mieszkańców Zachodniego Brzegu”. Mieszkańcy ze Wschodniego Brzegu mają przewagę w sferze społecznej, politycznej i ekonomicznej.

Paranoja dyktatorska

Coraz częściej system polityczny Jordanii określa się jako system hybrydowy, który łączy demokrację proceduralną z pewnymi formami autorytaryzmu. Kraj nadal nie jest pełną demokracją konstytucyjną, a król wraz ze służbami bezpieczeństwa są głównymi źródłami podejmowanych decyzji. Król otwarcie opowiada się za wspieraniem społeczności chrześcijańskich w Jordanii i na Bliskim Wschodzie oraz potrzebą utrzymania ich obecności w regionie. Pomimo umiarkowanego i prozachodniego stanowiska, zdaje on sobie sprawę, że musi znaleźć równowagę między konkurencyjnymi interesami różnych grup, w tym islamskimi poglądami, które mają tendencję do nasilania się w czasach trudności gospodarczych lub w odpowiedzi na wyzwania w regionie.

Protekcjonizm denominacyjny

Cechą charakterystyczną jordańskiego chrześcijaństwa jest rozdrobnienie Kościoła. Istnieją różne napięcia między ugruntowanymi (tradycyjnymi) Kościołami, a nowo powstałymi, które są powiązane z ruchami charyzmatycznymi i ewangelikalnymi. Wynika to z faktu, że ewangelicznie wierzący przyjmują z otwartością do swoich wspólnot konwertytów z islamu, a także chrześcijan z tradycyjnych Kościołów. Według liderów Kościołów ewangelikalnych, to głównie grecko-prawosławni, a czasami także katoliccy duchowni wywierają dużą presję na nowo powstałe wspólnoty.  

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Konwertytki z islamu są najbardziej narażone na prześladowania ze strony członków rodziny. Rodzina wywiera na nie największą presję na zmianę jej decyzji. Kobiety narażone są zarówno na areszt domowy, izolację, bicie, molestowanie seksualne, wymuszone małżeństwo, a także w skrajnych przypadkach mogą zostać zabite, aby uratować „honor” rodziny. Konwertytki nie mogą oficjalnie poślubić chrześcijanina, a ich swoboda przemieszczania się jest ograniczana przez państwo i członków rodziny, na przykład po to, aby uniemożliwić im opuszczenie kraju. Przepisy dotyczące stanu cywilnego ułatwiają stosowanie aresztu domowego i wymuszone małżeństwa, a przepisy dotyczące apostazji (tj. porzucenia religii) umożliwiają legalne unieważnienie małżeństwa i utratę prawa do opieki nad dziećmi.

Formy wywierania nacisku: 

• ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• odebrania prawa do opieki nad dziećmi;
• brak prawnej możliwości zawarcia małżeństwa z chrześcijaninem;
• narzucenie reguł ubioru;
• wymuszone małżeństwo;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• zakaz podróżowania/ograniczenia w przemieszczaniu się;
• śmierć;
• przemoc fizyczna;
• przemoc seksualna;
• przemoc werbalna.

Mężczyźni

Dyskryminacja ekonomiczna ma negatywny wpływ na wszystkich chrześcijan i przejawia się na różne sposoby. Chrześcijanie mają problem z dostaniem pracy, odmawia im się awansu zawodowego, narażeni są na różnego rodzaju wymuszenia finansowe. To prowadzi do załamania finansów rodziny i wywołuje u mężczyzn niskie poczucie wartości, a w połączeniu z innymi wyzwaniami może skłaniać ich do emigracji.

Przepisy nie pozwalają na zawarcie legalnego małżeństwa pomiędzy chrześcijaninem, który nie jest konwertytą, a chrześcijanką o muzułmańskich korzeniach. Kolejnym wyzwaniem jest mocno zakorzeniona kultura „honoru-wstydu”, która pozwala rodzinie odrzucać i wyrzucać mężczyzn z ich domów z powodu wybranej przez nich innej religii.

Rząd wywiera naciski na mężczyzn, stosując przesłuchania dokonywane przez służby bezpieczeństwa. Ta forma przemocy stosowana jest zwłaszcza wobec liderów kościelnych zaangażowanych w działalność ewangelizacyjną.

Formy wywierania nacisku:

• brak możliwości zawarcia małżeństwa z chrześcijanką;
• nękanie ekonomiczne w biznesie/miejscu pracy;
• przymusowe opuszczenia domu – wypędzenie;
• uwięzienie przez władze;
• przemoc fizyczna;
• przemoc psychiczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Chociaż wynik ogólny kraju nie uległ zmianie, wzrósł wynik za przemoc z 2,2 pkt w ŚIP 2024 do 2,4 pkt w ŚIP 2025. Presja utrzymuje się na ekstremalnie wysokim poziomie w życiu rodzinnym, gdzie również nastąpił bardzo niewielki wzrost. We wszystkich innych sferach życia wyniki nie zmieniły się lub bardzo nieznacznie spadły. Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo i inni chrześcijanie zaangażowani w pracę misyjną są regularnie wzywani przez władze na przesłuchania.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Jordanii.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Tabela obejmuje tylko kilka kategorii przemocy na tle wyznaniowym w okresie sprawozdawczym – szczegółowe wyniki znajdują się w sekcji przemoc w Pełnym Dossier Kraju. Ponieważ wiele incydentów nie jest zgłaszanych, poniższe liczby należy rozumieć jako wartości minimalne. Jeśli nie można było dokładnie określić liczy przypadków, podano symboliczną liczbę w zaokrągleniu (10, 100 lub 1000*). Dane rzeczywiste mogą być dużo wyższe. To samo dotyczy liczb symbolicznych 10 000*, 100 000* i 1 000 000*.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Zatrzymani chrześcijanie: Chrześcijanie zaangażowani w ewangelizację i konwertyci są regularnie wzywani przez policję na przesłuchania. Nigdy nie wiadomo, jak długo może potrwać takie zatrzymanie. Znane są przypadki, kiedy przesłuchania trwały 20 minut, ale także nawet 12 dni.
• Przemoc seksualna: Kobiety, które nie ubierają się jak muzułmanki (tj. nie noszą hidżabu), są narażone na molestowanie. Szacuje się, że co najmniej 10 chrześcijanek było z tego powodu molestowanych seksualnie. W rezultacie wiele chrześcijanek rezygnuje z transportu publicznego oraz taksówek, zwłaszcza w nocy.
• Chrześcijanie, którzy doświadczyli przemocy fizycznej lub psychicznej: Kilku konwertytów i chrześcijan, którzy aktywnie pomagają i prowadzą nauczanie wśród chrześcijan, doświadczyło przemocy fizycznej lub psychicznej z rąk rodziny konwertytów.

Życie prywatne

Odejście od islamu, choć nie jest prawnie uznane za przestępstwo, nie jest dozwolone. Konwertyta może zostać skierowany do Sądu Szariatu, gdzie zostanie uznany za „osobę bez wyznania”, co skutkuje unieważnieniem wszelkich umów, w tym małżeństwa. Konwertyci są często poddawani obserwacji oraz mogą być nękani przez tajną policję. Nie mogą być zatrudniani w sektorze publicznym, jak również są wykluczani przez lokalną społeczność. Kobiety narażone są na areszt domowy, zmuszane do małżeństwa i poddane innym naciskom mającym na celu przywrócenie „honoru rodziny”. Rozmowy chrześcijanina z muzułmaninem na temat religii mogą zostać uznane za próbę ewangelizacji (która jest zabroniona w Jordanii) i zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego.

Życie rodzinne

Dzieci konwertytów z islamu lub dzieci chrześcijańskiej matki i muzułmańskiego ojca są automatycznie rejestrowane jako muzułmanie i zmiana tego nie jest możliwa. To oznacza, że takie dziecko będzie zobowiązane do uczęszczania na lekcje islamu w szkole. Zgodnie z prawem islamskim, w przypadku rozwodu, osoby, które porzuciły islam, tracą prawo do opieki nad dziećmi.

Życie w społeczeństwie

Inwigilacja (w tym połączeń telefonicznych i korzystania z mediów społecznościowych) jest szczególnie intensywna wobec konwertytów z islamu lub tych, którzy angażują się w działalność ewangelizacyjną. Konwertyci wielokrotnie informowali o utracie pracy lub niemożliwości jej otrzymania z powodu konwersji. Awans w strukturach rządowych i siłach zbrojnych sprzyja muzułmanom, aczkolwiek dziewięć miejsc w parlamencie jest przeznaczonych dla chrześcijan, a ci są regularnie wybierani na stanowiska ministerialne. Ponieważ większość jordańskich kobiet zakłada w przestrzeni publicznej hidżab, sprawia to, że chrześcijanki bardziej rzucają się w oczy i często są postrzegane jako te, które ubierają się nieodpowiednio, przez co mogą zostać wykorzystane seksulanie.

Życie w państwie

Jordańska konstytucja ustanawia islam religią państwową, a szariat głównym źródłem prawa. Oficjalne porzucenie islamu i przejście na inną religię jest nielegalne (podobnie jak nieislamska ewangelizacja). Jest to naruszeniem artykułu 18. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Nie istniej prawny mechanizm zmiany oficjalnej przynależności religijnej z islamu na inną religię lub całkowite odejście od religii, w oparciu o przepisy prawa islamskiego dotyczące apostazji (tj. porzucenia religii). Z powodu obowiązujących przepisów dotyczących cyberprzestępczości i wcześniejszych aresztowań dokonywanych przez władze, wolność słowa jest mocno ograniczona. Chrześcijanie zdają sobie sprawę z konieczności unikania wypowiedzi celowo prowokacyjnych, zwłaszcza wypowiedzi krytycznych wobec islamu, Korony, wojska lub wypowiedzi, które mogą być interpretowane jako działalność ewangelizacyjna. Obraza islamu jest w Jordanii przestępstwem.

Życie w Kościele

Służby rutynowo monitorują działalność Kościołów, rzekomo w celu ich ochrony. Informacje zebrane w ramach takiego monitoringu mogą zostać wykorzystane przeciwko Kościołom, jeśli zostaną ujawnione prowokacyjne treści lub działania, lub jeśli w spotkaniach będą uczestniczyli muzułmanie. Sprzedaż Biblii i dystrybucja materiałów chrześcijańskich są dozwolone tylko w wyznaczonych miejscach, takich jak uznane Kościoły i przyległe księgarnie kościelne, ale nie na zwykłych targowiskach lub w księgarniach.  

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Jordania zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR);
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR);
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT);
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW);
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Jordania nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

• Konwertyci są poddawani ostracyzmowi, a członkowie rodziny przeciwni ich konwersji grożą im rozwodem i utratą prawa do opieki nad dziećmi (Art. 18 ICCPR);

• Dzieci konwertytów chrześcijańskich są z automatu rejestrowane jako muzułmanie (Art. 18 ICCPR i Art. 14 CRC);

• Chrześcijanie są fałszywie oskarżani i zatrzymywani za bluźnierstwo (Art. 19 ICCPR).

• W przypadku aresztowania chrześcijanie są bici i poddawani presji, by wyrzekli się swojej wiary (Art. 18 i 10 ICCPR);

• Chrześcijańskie kobiety i dziewczęta są gwałcone i wykorzystywane seksualnie (Art. 17 ICCPR).

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Władze Jordanii wykazują tendencję do bycia „represyjnymi” wobec grup i społeczności innych niż sunnickie. Islam szyicki jest szczególnie rozpowszechniony wśród syryjskich i irackich uchodźców. Według oficjalnych doniesień sunnitom trudniej jest dokonać konwersji na islam szyicki niż na chrześcijaństwo.

Działalność bahaitów, jako religii nieuznawanej, może być zakazana, choć większość wyznawców bahaizmu nieoficjalnie może praktykować swoją religię. Druzowie spotykają się z wykluczeniem społecznym i zamieszkują określone obszary kraju. Podobnie jak religia Bahai, wiara druzów również nie jest oficjalnie uznawana przez rząd Jordanii, a ponieważ nie mają oni własnych budynków kościelnych, modlą się w meczetach muzułmańskich należących do sunnitów.

Niemuzułmanie i migranci niebędący chrześcijanami, głównie buddyści i hinduiści, również nie są uważani za odrębną religię. Odprawiane przez nich obrzędy odbywają się bez oficjalnego pozwolenia i są niekiedy zakazywane.

Wreszcie, muzułmanie, którzy decydują się porzucić islam i deklarują ateizm lub którzy przyjęli inne wierzenia, spotykają się z podobną presję ze strony członków rodziny i lokalnej społeczności, jak chrześcijańscy konwertyci ze środowisk muzułmańskich.

Spis treści

11. Open Doors w Jordanii:

We współpracy z lokalnymi partnerami i kościołami Open Doors wspiera Kościół w Jordanii poprzez następujące działania:

• szkolenia;
• niesienie pomocy i okazywanie wsparcia.

Open Doors zapewnia wsparcie modlitewne prześladowanym chrześcijan w Jordanii.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju przygotowywane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.
• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).
• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.