Jordania

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Większość chrześcijan w Jordanii należy do kościoła prawosławnego albo rzymskokatolickiego. Pomimo tego, że cieszą się oni stosunkowo wysokim poziomem wolności religijnej, są jednak dyskryminowani w obszarach zatrudnienia. Władze monitorują ich działalności i ograniczają publiczną możliwość głoszenia kazań. Świadectwo wiary w Jezusa Chrystusa, złożone w otwarty sposób przez osobę, która wcześniej była muzułmaninem, może skutkować pobiciem, aresztem lub nawet śmiercią.

Nieuznane przez władze kościoły (zwłaszcza te, które prowadzą aktywne działania ewangelizacyjne) mogą być szykanowanie przez przedstawicieli władzy lokalnej. Chociaż Jordania lubi prezentować się jako „latarnia tolerancji” i dialogu międzyreligijnego, zradykalizowani sunnici i powracający z Syrii i Iraku dżihadyści nadal stanowią zagrożenie dla społeczności chrześcijańskiej. W Jordanii jest nieproporcjonalnie dużo muzułmanów salafitów, którzy stanowią potencjalne zagrożenie dla chrześcijan oraz innych grup przeciwstawiających się narzucaniu wiary lub systemu wartości w tym kraju (tzw. grupy nonkonformistyczne).

Spis treści

1. Tło

W Jordanii działają dwie główne siły polityczne: z jednej strony król Abdullah II z rodziną królewską, z drugiej strony siły zbrojne i tajna policja. Król ma znaczny wpływ polityczny, ponieważ powołuje rząd, zatwierdza akty prawne i ma prawo rozwiązać parlament. Rodzina królewska wydaje się zainteresowana promowaniem Jordanii jako nowoczesnego, wieloreligijnego kraju (podkreślając również znaczenie jordańskich chrześcijan w jordańskim społeczeństwie). Jednak w tym samym czasie, policja wydaje się być bardziej zainteresowana represjonowaniem mniejszościowych frakcji muzułmańskich, a także utrzymywaniem chrześcijan w ryzach. Uznane przez państwo wspólnoty chrześcijańskie mogą żyć stosunkowo swobodnie, pod warunkiem, że nie prowadzą działań ewangelizacyjnych. Przedstawiciele chrześcijan są dobrze reprezentowani zarówno w polityce, armii, jak i gospodarce. Władze wywierają jednak różnego rodzaju naciski na nieuznane grupy i monitorują ich działalność, zwłaszcza jeśli aktywnie ewangelizują.

Jordania, choć ogólnie stabilna pod względem bezpieczeństwa, w latach 2016-2019 doświadczyła czterech ataków dokonanych przez islamistów. Obrońcy praw człowieka oskarżyli rządzących Jordanią o wykorzystywanie zagrożenia terroryzmem do ograniczania praw obywateli i parlamentu.

Jordania przyjmuje dużą liczbę uchodźców, głównie z Iraku i Syrii (kilka tysięcy z nich to chrześcijanie).

Organizacja Middle East Concern (profil krajowy MEC) opisuje ramy prawne rządzące Jordanią w następujący sposób: „Konstytucja Jordanii ustanawia islam jako religię państwową. Potwierdza zasadę niedyskryminacji, w tym ze względu na religię i stanowi, że swobodne sprawowanie kultu i obrzędów religijnych ma być chronione, pod warunkiem, że są one zgodne z porządkiem publicznym i moralnością. Zgodnie z obowiązującym prawem islamskim muzułmanom zasadniczo zabrania się zmiany religii, a kobiety zarejestrowane jako muzułmanki nie mogą zawierać małżeństw z niemuzłumanami.”

Wśród jordańskich chrześcijan rośnie zaniepokojenie tym, że w celu uniknięcia możliwości obrażenia islamskiej większości, konieczny jest wysoki poziom samo-cenzury (jakie posty publikują w mediach społecznościowych, nawet te dotyczące jedzenia w czasie ramadanu).

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Doświadczenia chrześcijan w Jordanii są zasadniczo takie same w całym kraju, choć kontrola społeczeństwa jest prawdopodobnie większa na obszarach wiejskich. Południowa część kraju jest również znana z tego, że jest bardziej konserwatywnie islamska.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Wspólnoty prawosławne i rzymskokatolickie są największymi liczebnie grupami chrześcijan. Ogólnie rzecz biorąc, korzystają oni ze stosunkowo wysokiego poziomu wolności religijnej, chociaż mogą doświadczać dyskryminacji, na przykład w obszarze zatrudnienia.

Nawróceni na chrześcijaństwo

Chrześcijanie, którzy wywodzą się ze środowiska muzułmańskiego najczęściej doświadczają agresji w związku ze swoją wiarą. Jeśli zostanie odkryta nowa wiara osoby nawróconej, może one spotkać się z ogromną presją, a nawet przemocą ze strony członków rodziny, lokalnej społeczności, urzędników państwowych, niechrześcijańskich przywódców religijnych i agresywnych grup religijnych. Szczególnie narażone są dzieci konwertytów. Dzieci, które zostały zarejestrowane jako muzułmanie, powinny prowadzić muzułmańskie życie poza domem, w tym uczęszczać na lekcje islamu.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Najwięcej różnorakiej presji i nacisków jest wobec nowo nawracających się osób, jednak także i chrześcijanie ze wspólnot ewangelickich, baptystycznych i zielonoświątkowych spotykają się z wieloma przeciwnościami (w szczególności ci, którzy są aktywni w działalności społecznej). Są bardzo uważnie obserwowani przez służby bezpieczeństwa. Według różnych doniesień doświadczają także nacisków ze strony rządu i ograniczany jest dla nich dostęp do zatrudnienia. Większość nietradycyjnych wspólnot chrześcijańskich nie jest uznawana za kościoły, lecz za stowarzyszenia. Próby uzyskania równorzędnego statusu z innymi wyznaniami kościelnymi były systematycznie odrzucane. 

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Opresja ze strony wyznawców islamu

Wobec konwertytów z islamu na chrześcijaństwo wywierana jest największa presja. Doświadczają oni aktów przemocy ze strony członków najbliższej rodziny i lokalnej społeczności, w tym także ze strony przywódców religijnych i etnicznych. Wszyscy chrześcijanie mogą być inwigilowani przez rząd oraz istnieje realne zagrożenie radykalizacji Jordańczyków ideologią Państwa Islamskiego (IS). Rząd jordański narzucił społeczeństwu islamskie wartości i prawa, choć nadal promuje tolerancję i pokojowe współistnienie z innymi różnymi religiami.

Opresje klanowe

Dotykają one zwłaszcza chrześcijan o pochodzeniu muzułmańskim. Społeczeństwo Jordanii jest w dużej mierze plemienne, zwłaszcza poza głównymi miastami i jest osadzone w jordańskim nacjonalizmie. Po masowym napływie Palestyńczyków do Jordanii po wojnie z Izraelem w 1967 roku, Jordania podzieliła się na czysto jordańskich „mieszkańców Wschodniego Brzegu” i palestyńsko-jordańskich „mieszkańców Zachodniego Brzegu”. Mieszkańcy ze Wschodniego Brzegu mają przewagę w sferze społecznej, politycznej i ekonomicznej.

Paranoja dyktatorska

Coraz częściej Jordanię określa się jako system hybrydowy, który łączy demokrację proceduralną z pewnymi formami autorytaryzmu. Kraj nadal nie jest pełną demokracją konstytucyjną, a król, wraz ze służbami bezpieczeństwa, są głównymi źródłami podejmowanych decyzji. Król otwarcie opowiada się za wspieraniem społeczności chrześcijańskich w Jordanii i na Bliskim Wschodzie oraz potrzebą utrzymania ich obecności w regionie. Pomimo umiarkowanego i prozachodniego stanowiska, zdaje on sobie sprawę, że musi znaleźć równowagę między konkurencyjnymi interesami różnych grup, w tym islamskimi poglądami, które mają tendencję do nasilania się w czasach trudności gospodarczych lub w odpowiedzi na wyzwania w regionie.

Protekcjonizm wyznaniowy lokalnego kościoła

Rozdrobnienie Kościoła jest cechą jordańskiego chrześcijaństwa. Istnieją różne napięcia między ugruntowanymi (tradycyjnymi) kościołami, a nowo powstałymi, które to powiązane są z ruchami charyzmatycznymi i ewangelicznymi. Wynika to z faktu, że ewangelicznie wierzący przyjmują z otwartością do swoich wspólnot konwertytów z islamu, a także chrześcijan z tradycyjnych kościołów. Według liderów kościołów ewangelicznych, to głównie grecko-prawosławni, a czasami także katoliccy duchowni wywierają dużą presję na nowo powstałe wspólnoty. 

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Kobieta nawrócona z islamu jest najbardziej narażona na prześladowania ze strony członków rodziny. Rodzina wywiera na nią największą presję na zmianę jej decyzji. Kobiety narażone są zarówno na areszt domowy, izolację, bicie, molestowanie seksualne, wymuszone małżeństwo, a także w skrajnych przypadkach mogą zostać zabite, aby zachować „honor” rodziny. Konwertytki nie mogą oficjalnie poślubić chrześcijanina, a ich swoboda przemieszczania się jest ograniczane przez państwo i członków rodziny, na przykład po to, aby uniemożliwić im opuszczenie kraju. Przepisy dotyczące stanu cywilnego, ułatwiają stosowanie aresztu domowego i wymuszone małżeństwa, a przepisy dotyczące apostazji (tj. porzucenia religii) umożliwiają legalne unieważnienie małżeństwa i utratę prawa do opieki nad dziećmi.

Typowe formy nacisku:

• odmowa dostępu do społeczności/sieci społecznościowych;
• odmowa prawa do opieki nad dziećmi;
• odmowa prawnej możliwości zawarcia małżeństwa z chrześcijaninem;
• narzucone religijne zasady dotyczące ubioru;
• wymuszony rozwód; wymuszone małżeństwo;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• celowe uwodzenie; zakazy podróżowania/ograniczenia w przemieszczaniu się;
• przemoc;
• śmierć;
• przemoc fizyczna;
• przemoc seksualna;
• przemoc słowna.

Mężczyźni

Dyskryminacja ekonomiczna ma negatywny wpływ na wszystkich chrześcijan i odczuwalna jest poprzez brak pracy, odmowę awansu zawodowego oraz różnego rodzaju wymuszenia finansowe. To prowadzi do problemów finansowych w rodzinach i wywołuje u mężczyzn niskie poczucie wartości, a w połączeniu z innymi wyzwaniami może skłaniać ich do emigracji. Przepisy dotyczące małżeństwa nie zezwalają na zawarcie legalnego małżeństwa pomiędzy chrześcijaninem, który nie jest konwertytą, a chrześcijanką o muzułmańskich korzeniach. Kolejnym wyzwaniem jest mocno zakorzeniona kultura "honoru-wstydu", w której to rodzina może atakować, odrzucać i wyrzucać mężczyzn z ich domów z powodu wyboru przez nich innej religii. Rząd wywiera naciski na mężczyzn stosując przesłuchania dokonywane przez służby bezpieczeństwa, zwłaszcza wobec liderów kościelnych zaangażowanych w działania ewangelizacyjne.

Typowe formy nacisku:

• odmowa prawnej możliwości zawarcia małżeństwa z chrześcijanką;
• nękanie ekonomiczne poprzez ograniczanie dostępu do pracy/działalności gospodarczej;
• przymus opuszczenia domu - wydalenie;
• zmuszanie do opuszczenia miasta/kraju;
• uwięzienie przez władze;
• przemoc fizyczna;
• przemoc psychiczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Ogólny wynik Jordanii pozostał na tym samym poziomie, choć odnotowano niewielki wzrost w ocenie poziomu przemocy i presji w trzech sferach życia. Państwo stosuje presję wobec wszystkich wspólnot chrześcijańskich, zwłaszcza poprzez inwigilowanie. Nieuznane kościoły (zwłaszcza te, które aktywnie prowadzą działania ewangelizacyjne) mogą być nękane przez władze. 

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Jordanii.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

Ze względów bezpieczeństwa nie są podane szczegóły dotyczące miejsc oraz dat. Informacje poniżej dotyczą okresu sprawozdawczego ŚIP 2024:

• Zatrzymani chrześcijanie: Konwertyci i chrześcijanie zaangażowani w działalność społeczną mogą być regularnie wzywani na przesłuchania przez władze. Nigdy nie wiadomo, jak długo może to potrwać.  Może to zająć od 20 minut do nawet 12 dni.
• Molestowanie seksualne chrześcijanek: Kobietom, które nie ubierają się jak muzułmanki (tj. nie noszą hidżabu), może grozić molestowanie, ponieważ tworzy to „profil podatności na zagrożenia”. Szacuje się, że co najmniej 10 chrześcijanek spotkało się z molestowaniem seksualnym z tego powodu. Dlatego wiele spośród nich rezygnuje z korzystania z transportu publicznego lub taksówek, zwłaszcza w nocy.
• Szereg konwertytów i chrześcijan, którzy angażują się w pomoc i prowadzenie konwertytów w relacjach uczniowskich, padło ofiarą przemocy fizycznej lub psychicznej, zazwyczaj ze strony rodzin tych konwertytów.

Życie prywatne

Odejście od islamu, choć nie jest prawnie uznane za przestępstwo, nie jest dozwolone. Konwertyta, którego wiara zostanie odkryta, może zostać skierowany do Sądu Szariatu, gdzie zostanie uznany za "bezwyznaniowego", co skutkuje unieważnienie wszelkich umów, w tym małżeństwa. Konwertyci są często poddawani nadzorowi lub mogą być nękani przez tajną policję. Nie mogą być zatrudniani w sektorze publicznym, jak również są wykluczani przez lokalną społeczność. Kobiety w szczególności narażone są na areszt domowy, zmuszane do małżeństwa i poddane innym naciskom mającym na celu przywrócenie "honoru rodziny". Jeśli chrześcijanie opowiadają o swojej wierze muzułmanom, z łatwością może to zostać uznane za próbę ewangelizacji (która jest zabroniona w Jordanii) i zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego.

Życie w rodzinie

Dzieci konwertytów z islamu lub dzieci chrześcijańskiej matki i muzułmańskiego ojca są automatycznie rejestrowane jako muzułmanie i zmiana tego nie jest możliwa. To oznacza, że takie dziecko będzie zobowiązane do uczęszczania na lekcje islamu w szkole. Zgodnie z prawem islamskim w przypadku rozwodu, osoby, które porzuciły islam, tracą prawo do opieki nad dziećmi.

Życie w społeczeństwie

Inwigilacja (w tym połączeń telefonicznych i korzystania z mediów społecznościowych) jest szczególnie intensywna wobec osób, które nawróciły się z islamu lub tych, którzy angażują się w działalność ewangelizacyjną. Zgłoszono przypadki, w których z powodu nawrócenia chrześcijanie wielokrotnie tracili pracę lub im jej odmawiano. Awans w strukturach rządowych i siłach zbrojnych sprzyja muzułmanom, aczkolwiek dziewięć miejsc w parlamencie jest przeznaczonych dla chrześcijan, oraz chrześcijanie są regularnie wybierani na stanowiska ministerialne. Ponieważ większość jordańskich kobiet zakłada w przestrzeni publicznej hidżab, sprawia to tym samym, że chrześcijanki bardziej rzucają się w oczy i często są postrzegane jako te, które ubierają się nieodpowiednio, przez co mogą stać się obiektem szykan.

Życie w państwie

Jordańska konstytucja ustanawia islam religią państwową, a szariat głównym źródłem prawa. Oficjalne porzucenie islamu i przejście na inną religię jest nielegalne (podobnie jak nieislamska ewangelizacja). Jest to naruszeniem artykułu 18 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Nie ma prawnego mechanizmu zmiany oficjalnej przynależności religijnej z islamu na inną (lub żadną) religię, w oparciu o przepisy prawa islamskiego dotyczące apostazji (tj. porzucenia religii). Z powodu obowiązujących przepisów dotyczących cyberprzestępczości i wcześniejszych aresztowań dokonywanych przez władze, wolność słowa jest mocno ograniczona. Chrześcijanie zdają sobie sprawę z konieczności unikania wypowiedzi celowo prowokacyjnych, zwłaszcza wypowiedzi krytycznych wobec islamu, Korony, wojska lub wypowiedzi, które mogą być interpretowane jako działalność ewangelizacyjna. Obrażanie islamu jest w Jordanii przestępstwem.

Życie w kościele

Istnieje pewien poziom rutynowego monitorowania działalności kościołów przez służby, rzekomo w celu ich ochrony. Monitorowanie to może jednak zostać wykorzystane przeciwko kościołom, jeśli wykryte zostaną prowokacyjne przekazy lub działania, lub jeśli zaobserwowane będzie, że muzułmanie uczestniczą w spotkaniach. Sprzedaż Biblii i dystrybucja materiałów chrześcijańskich są dozwolone tylko w wyznaczonych miejscach, takich jak uznane kościoły i przyległe księgarnie kościelne, ale nie na zwykłych targowiskach lub w księgarniach. 

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Jordania zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR).
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR).
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT).
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW).
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Jordania nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając lub nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. Konwertyci na chrześcijaństwo są poddawani ostracyzmowi i spotykają się ze sprzeciwem ze strony swoich rodzin, a w przypadku rozwodu grozi im utrata prawa do opieki nad dziećmi (art. 18 ICCPR).
2. Dzieci chrześcijańskich konwertytów są automatycznie rejestrowane jako muzułmanie (art. 18 ICCPR i art. 14 CRC).
3. Chrześcijanie są fałszywie oskarżani i zatrzymywani z powodu wiary (art. 19 ICCPR).
4. Jeżeli zostaną aresztowani, chrześcijanie są bici i zmuszani do wyrzeczenia się wiary (art. 18 i 10 ICCPR).
5. Chrześcijanki, zarówno kobiety jak i dziewczęta, są wykorzystywane seksualnie ze względu na swoją wiarę (art. 7 ICCPR).

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Generalnie władze w Jordanii wykazują tendencję do bycia "represyjnymi" wobec grup i społeczności innych niż sunnickie. Islam szyicki jest szczególnie rozpowszechniony wśród syryjskich i irackich uchodźców. Według oficjalnych doniesień sunnitom trudniej jest przejść na islam szyicki niż na chrześcijaństwo.

Działalność bahaitów, jako religii nieuznawanej, może być zakazana, choć większość wyznawców bahaizmu nieoficjalnie może praktykować swoją religię. Druzowie spotykają się z wykluczeniem społecznym i zamieszkują określone obszary kraju. Podobnie jak religia Bahai, wiara Druzów również nie jest oficjalnie uznawana przez rząd Jordanii, a ponieważ nie mają oni własnych budynków kościelnych, oddają cześć w meczetach muzułmańskich należących do sunnitów. Niemuzułmanie i migranci niebędący chrześcijanami, głównie buddyści i hinduiści, również nie są uważani za odrębną religię. Odprawiane przez nich rytuały odbywają się bez oficjalnego pozwolenia i są niekiedy zakazywane. Wreszcie, muzułmanie, którzy decydują się porzucić islam i stać się ateistami lub którzy przyjęli inne wierzenia, spotykają się z podobną presję ze strony członków rodziny i lokalnej społeczności, tak samo jak wierzący chrześcijanie wywodzący się ze środowisk muzułmańskich. . 

Spis treści

10. Open Doors w Jordanii

We współpracy z lokalnymi partnerami i kościołami, Open Doors wspiera Kościół w Jordanii poprzez:

• Szkolenia;
• pomoc i rehabilitację.

Open Doors organizuje również wsparcie modlitewnie dla chrześcijan w Jordanii..

Spis treści

11. Módl się za Jordanię

• Módl się, aby chrześcijanie ze środowisk muzułmańskich zostali wyposażeni, zachęceni i umocnieni, aby mogli pozostać silnymi i wzrastać w wierze.
• Módl się, o więcej okazji dla chrześcijan do mówienia innym o Jezusie.
• Módl się, aby Pan nadal powoływał i umacniał nowych liderów dla jordańskiego Kościoła.