Egipt

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Większość naruszeń wolności wyznania ma miejsce na poziomie lokalnej społeczności, np. chrześcijanki są napastowane na ulicy lub muzułmański tłum zmusza chrześcijan do wyprowadzenia się po rzekomym oskarżeniu o bluźnierstwo. Takie incydenty mają miejsce głównie na obszarach wiejskich Górnego Egiptu i na niektórych obszarach miejskich, gdzie aktywne są ruchy salafickie. Prezydent pozytywnie wypowiada się o tradycyjnych społecznościach chrześcijańskich w Egipcie, ale słabe egzekwowanie prawa sprawia, że one także narażone są na ataki, czemu współwinne są czasami służby bezpieczeństwa.

Chrześcijanie z rodzin muzułmańskich doświadczają ogromnej presji, w celu przywrócenia ich na łono islamu. Wielki imam Uniwersytetu Al-Azhar (jednego z najbardziej wpływowych uniwersytetów islamskich na świecie) zakazał muzułmanom konwersji na chrześcijaństwo. Państwo oficjalnie nie uznaje  konwersji, a służby bezpieczeństwa regularnie zatrzymują konwertytów z islamu na chrześcijaństwo. 

Spis treści

1. Tło

Chociaż Egipt jest formalnie demokracją, uprawnienia parlamentu zawsze były słabe, co oznacza, że de facto prezydent rządzi samodzielnie. Niezależność sądownictwa jest ograniczona i nierzadko zdarza się, że rząd po prostu ignoruje orzeczenia sądowe. Po zaprzysiężeniu prezydenta Al-Sisi w 2014 roku sytuacja w Egipcie ustabilizowała się, ale kwestie związane z respektowaniem praw człowieka są w kryzysie. Al-Sisi rozprawił się z grupami opozycyjnymi, a tysiące jego krytyków zostało aresztowanych lub zaginęło. Zatrzymani byli torturowani, a następnie sądzeni przez sądy wojskowe. W 2018 r. prezydent ratyfikował ustawę o przeciwdziałaniu przestępstwom cybernetycznym i informatycznym, która pozornie ma na celu zwalczanie „ekstremizmu” i „terroryzmu”, ale w rzeczywistości daje władzy uprawnienia do blokowania niechcianych treści. Media społecznościowe są monitorowane, a krytyka rządu lub islamu nie jest tolerowana.

Konserwatywny kulturowo Egipt stara się być wpływowym ośrodkiem islamu sunnickiego. Radykalni imamowie mają znaczące wpływy w szczególności na obszarach wiejskich i ubogich (gdzie mieszka wielu chrześcijan). Cały kraj podzielony jest na chrześcijan i muzułmanów. Widoczna jest dyskryminacja chrześcijan w zatrudnieniu, zwłaszcza w instytucjach państwowych. Powszechne jest bojkotowanie firm należących do chrześcijan. Chrześcijanie narażeni są na ataki tłumów, które mogą być wywołane plotką o rzekomym bluźnierstwie lub otwarciu nowego kościoła. Aby rozwiązywać lokalne konflikty, władze lokalne często stosują tak zwane „sesje pojednawcze”, co często skutkuje tym, że muzułmańscy napastnicy nie ponoszą kary, a w społeczeństwie utrwala się przekonanie o bezkarności w sprawach, w których poszkodowanymi są chrześcijanie.

Według World Christian Database 90% Egipcjan to muzułmanie, z których praktycznie wszyscy są sunnitami. Społeczności chrześcijan są szczególnie skoncentrowane w Górnym Egipcie i w dużych miastach. Ponad 90% chrześcijan to wyznawcy Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego.

Według Middle East Concern (profil MEC Egipt):. „Konstytucja Egiptu z 2014 r. ustanawia islam religią państwową, a zasady prawa islamskiego jako główne źródło prawodawstwa...". Stwierdza, że wolność wyznania jest absolutna i gwarantuje swobodę praktyk religijnych zgodnie z przepisami, choć prawo to jest ograniczone do wyznawców religii abrahamowych (tj. judaizmu, chrześcijaństwa i islamu). Chociaż konwersja religijna nie jest zabroniona w skodyfikowanym prawodawstwie, to w praktyce nie jest dozwolona”.

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Górny Egipt, południowa część kraju, znany jest z tego, że jest bardziej konserwatywny i radykalny pod względem islamskim niż północ.  Większość incydentów i ataków tłumów ma miejsce w tym regionie, przy czym gubernatorstwo Minya cieszy się najgorszą sławą i ma największą liczbę ataków na chrześcijan w przeliczeniu na jednego mieszkańca.  Ataków dokonują radykalni muzułmanie. Zwłaszcza we wsiach i miasteczkach delty Nilu. Radykalne ugrupowania islamskie takie jak Bractwo Muzułmańskie cieszą się poparciem w całym kraju, ale brutalni islamiści są aktywni jedynie w północno-wschodniej części Półwyspu Synaj. Pod koniec lutego 2023 r. prezydent Al-Sisi stwierdził, że terroryzm został pokonany w regionie Synaju (Ahram Online, 2 marca 2023 r.).

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

90% egipskich chrześcijan należy do Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego. Na terenie kraju funkcjonują również kościoły protestanckie i katolickie. Pomimo deklarowanej tolerancji chrześcijanie koptyjscy zmagają się z poważnymi trudnościami, w tym z dyskryminacją w edukacji i przepisami, które utrudniają zwyczajne życie kościołów. Koptowie cieszą się większą tolerancją ze strony państwa i większości muzułmańskiej ze względu na historyczną obecność i znaczną, kilkumilionową liczebność.

Inne historyczne wspólnoty chrześcijańskie  regularnie stają się celem ataków członków otaczających ich społeczności muzułmańskich. Wystarczy plotka o przekształceniu budynku w kościół, oskarżenie o bluźnierstwo (w mediach społecznościowych) lub związek chrześcijanina z muzułmanką, by doprowadzić do wybuchu przemocy. Ofiary przemocy na tle religijnym są zmuszane do uczestniczenia w zwyczajowych spotkaniach pojednawczych, które zazwyczaj oznaczają brak kary dla sprawców przemocy. Radykalne ugrupowania islamskie nadal stanowią zagrożenie.

Społeczności konwertytów

Istnieje niewielka, ale rosnąca grupa konwertytów, którzy doświadczają przemocy, najczęściej z rąk członków rodziny. Krewni karzą konwertytów za porzucenie islamu biciem lub wyrzuceniem z domu.  Ponadto konwertyci znajdują się pod obserwację egipskich służb wywiadowczych, które często zatrzymują konwertytów.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

W kraju istnieje kilka grup ewangelikalnych i zielonoświątkowych, niektóre z nich to drugie, trzecie, a nawet kolejne pokolenia konwertytów ze środowiska muzułmańskiego. Inni wywodzą się z kościołów ortodoksyjnych. Spotykają się one z presją zarówno ze strony społeczeństwa islamskiego, jak i, w mniejszym stopniu, Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Chrześcijanie często czują się obywatelami drugiej kategorii i są dyskryminowani w kontaktach z państwem. Państwo niechętnie przestrzega i egzekwuje podstawowe prawa chrześcijan. W niedawnej przeszłości doszło do kilku poważnych brutalnych ataków na chrześcijan, których sprawcami były militarne ugrupowania islamistyczne.  W ciągu ostatnich pięciu lat nie doszło do ataków na dużą skalę, chociaż w ostatnich latach chrześcijanie byli mordowani przez działających samodzielnie radykałów.

Paranoja dyktatorska

Egipt ma długą tradycję rządów autorytarnych. Obecnie jest rządzony przez cywilny rząd kierowany przez byłego szefa armii Abdula Fataha Al-Sisiego. Wydaje się, że w świetle ogromnych bieżących wyzwań gospodarczych, politycznych, społecznych i w zakresie bezpieczeństwa, prawa człowieka i kwestie pluralizmu demokratycznego znajdują się nisko na liście priorytetów rządu.  Co za tym idzie,  wolność religijna chrześcijan jest zagrożona.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Chrześcijanki znajdujące się w niekorzystnej sytuacji życiowej głównie na obszarach wiejskich i w biednych miastach, są często na różny sposób nakłaniane lub przymuszane do małżeństw poprzez uwodzenie, gwałt i przymusową konwersję przez islamistów. Policja często pozostaje bierna na tego typu akty przemocy. Wiele kobiet uznaje się za zaginione. Chrześcijańskie dziewczęta, często niepełnoletnie i pochodzące z ubogich rodzin, są podstępem nakłaniane do małżeństw. Kobiety nawrócone z islamu są zamykane w areszcie domowym, bite, a nawet zabijane w obronie „honoru” rodziny. Mężatkom grozi rozwód i utrata praw do opieki nad dziećmi.

Formy wywierania nacisku:

• Uprowadzenie;
• Odebrania prawa do opieki nad dziećmi;
• Narzucenie reguł ubioru;
• Wymuszone małżeństwo;
• Uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• Celowe uwodzenie;
• Śmierć; Przemoc fizyczna;
• Przemoc psychiczna;
• Przemoc seksualna;
• Przemoc słowna.

Mężczyźni

Niewielu chrześcijan zajmuje wysokie stanowiska wojskowe i państwowe. Szczególnie na obszarach wiejskich młodzi mężczyźni mają trudności ze znalezieniem pracy, a przynależność religijna stawia ich w niekorzystnej sytuacji. Obciążenia wynikające z tej sytuacji odpowiadają za wzrost wskaźnika przemocy domowej i rozwodów. Islamiści wykorzystują trudności finansowe rodzin do nawracania młodszych mężczyzn na islam, wabiąc ich korzyściami finansowymi. Przywódcy kościelni, z których większość to mężczyźni, są szczególnie narażeni na przemoc (w tym zabójstwa), częściowo dlatego, że łatwo ich zidentyfikować jako chrześcijan.

Formy wywierania nacisku:

• Uprowadzenie;
• Nękanie ekonomiczne poprzez dostęp do zatrudnienia/ nękanie w miejscu pracy;
• Uwięzienie przez władze państwowe;
• Śmierć;
• Przemoc fizyczna;
• Przemoc psychiczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Wynik Egiptu nie zmienił się, ale spadła jego pozycja w ŚIP 2024 ze względu na wyższą punktację innych krajów. Wzrost przemocy z 7,0 do 7,8 pkt został zrównoważony spadkiem presji, przy czym średnia presja spadła o 0,1 pkt do 12,1 pkt. Dyskryminacja chrześcijan i inne naruszenia wolności wyznania występują głównie na poziomie społeczności, szczególnie w Górnym Egipcie, a także na obszarach miejskich, gdzie aktywne są ruchy salafickie. Nawet budowa kościoła może prowadzić do gwałtownych reakcji ze strony muzułmańskich współobywateli. Chrześcijanie nawróceni z islamu doświadczają znacznej presji ze strony swoich rodzin, a także służb bezpieczeństwa.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Egiptu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

Maj 2023: Koptyjski architekt został przejechany i zabity przez kierowcę buldożera, który przyznał się do ataku motywowanego religią. Sprawca został wysłany do szpitala psychiatrycznego, co jest powszechnym sposobem postępowania z muzułmańskimi ekstremistami, którzy zaatakowali chrześcijan. 

Grudzień 2022: Muzułmański tłum brutalnym zachowaniem uniemożliwił wymianę dachu na kościele w delcie Nilu, atakując i uszkadzając budynek kościoła, kilka koptyjskich domów i raniąc niektórych Koptów.

Czerwiec 2023 r: Po licznych obraźliwych uwagach na temat chrześcijaństwa w internecie koptyjski student w Górnym Egipcie napisał prywatną wiadomość do autora tych uwag w mediach społecznościowych. Jednak jego wiadomości zostały upublicznione, a on sam został oskarżony o bluźnierstwo. Został dotkliwie pobity przez kilku młodych muzułmanów i aresztowany przez policję. Uniwersytet skierował jego sprawę do Rady Dyscyplinarnej z powodu obrazy uczuć religijnych, a następnie skreślił go z listy studentów.  Student i jego rodzina musieli zmienić miejsce zamieszkania z powodu gróźb śmierci. Jego przypadek doprowadził do wzrostu nienawiści wobec chrześcijan w mediach społecznościowych.

Życie prywatne

Kluczowe orzeczenie Sądu Administracyjnego w Kairze z 2008 roku stwierdza, że wolność praktykowania własnej religii podlega pewnym ograniczeniom, a konwersja z islamu na inną wiarę narusza zasady islamu i jest niedozwolona. Znane są przypadki chrześcijan aresztowanych lub napadniętych za rzekomą obrazę islamu w mediach społecznościowych. Bardzo łatwo jest zostać oskarżonym o bluźnierstwo, dlatego większość chrześcijan powstrzymuje się od rozmawiania o tym, w co wierzą z ludźmi, których nie znają lub którym nie ufają. Społeczna wrogość wobec konwertytów jest bardzo wysoka i nawet pogłoski o konwersji mogą prowadzić do przemocy ze strony tłumu, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Konwersja jest wstydem dla rodziny, która często wyrzuca konwertytów i zmusza ich do rekonwersji. Wiele osób utrzymuje swoją konwersję w tajemnicy. Chrześcijanie w Górnym Egipcie unikają eksponowania symboli religijnych, takich jak krzyże w samochodach, z obawy przed prześladowaniami. Większość, jeśli nie wszyscy, koptyjscy chrześcijanie noszą wytatuowany krzyż na przedramieniu, używany do rozpoznania przy wejściu do kościoła. Jednak dzięki temu stają się łatwym celem dla napastników.

Życie rodzinne

Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo nie mają możliwości zmiany wyznania w dowodzie osobistym. Wyznanie ojca jest automatycznie przenoszone na dziecko, więc dzieci konwertytów są uważane za muzułmanów. Zgodnie z prawem szariatu chrześcijanin nie może poślubić muzułmanki. W przypadku przejścia na chrześcijaństwo jednego z małżonków rodzina naciska na rozwód. Nawet jeśli nie dojdzie do rozwodu, konwertyta traci prawo do dziedziczenia i opieki nad dziećmi zgodnie z prawem szariatu. Islam dominuje w systemie szkolnictwa. Dzieci chrześcijan koptyjskich mają w szkole lekcje religii chrześcijańskiej, ale nadal muszą uczyć się literatury islamskiej i Koranu w ramach programu nauczania. Niekiedy szkoły nie oferują zajęć religii chrześcijańskiej, a uczniowie chrześcijańscy muszą uczęszczać na zajęcia z religii islamskiej.  Można tego uniknąć w prywatnych szkołach chrześcijańskich, ale oczywiście nie wszystkich stać na posłanie dzieci do takich szkół.

Życie w społeczeństwie

Dyskryminacja w zatrudnieniu jest szeroko rozpowszechniona. Chrześcijanie nie są zatrudniani w służbach wywiadowczych, niedostępne są dla nich wysokie stanowiska w armii i są niedostatecznie reprezentowani na wysokich stanowiskach państwowych. W ostatniej dekadzie w narodowej drużynie piłkarskiej nie było ani jednego chrześcijańskiego zawodnika, choć chrześcijanie stanowią ponad 10% ludności Egiptu. Dyskryminacja doprowadziła do dużej aktywności przedsiębiorczej wśród chrześcijan, ponieważ nie mogą oni liczyć na zatrudnienie w instytucjach państwowych oraz przez prywatnych pracodawców.

Presja i dyskryminacja chrześcijan wzrasta na obszarach biednych i wiejskich, zwłaszcza w Górnym Egipcie. Lokalne grupy islamistów wiedzą, gdzie mieszkają chrześcijanie i stale ich kontrolują, aby nie dopuścić do ewangelizacji lub obrazy islamu. W ostatnich latach odnotowano kilkanaście przypadków ataków na chrześcijan za rzekomą obrazę islamu lub rzekomy związek z muzułmańską kobietą.  Obecność policji i egzekwowanie prawa na obszarach wiejskich bywa niewystarczająca, dlatego napaści często pozostają bezkarne. Na szczeblu państwowym agencje bezpieczeństwa i wywiadu szpiegują konwertytów i próbują zmusić ich do dostarczania informacji na temat działalności wspólnot.  Kobiety, które nie zasłaniają włosów, w tym chrześcijanki, są szczególnie narażone na molestowanie seksualne.

Życie w kraju

Artykuł 64 konstytucji stanowi, że „wolność wyznania jest absolutna”, a jednak konwertyci z islamu nie są chronieni przez prawo. Członkowie zarejestrowanych kościołów mogą swobodnie zarządzać swoimi prawami dotyczącymi statusu osobistego i spraw religijnych, ale w sprawach między muzułmaninem a niemuzułmaninem obowiązuje prawo szariatu. Konwertyci, którzy próbują zalegalizować zmianę wyznania, muszą być przygotowani na to, że zostaną przesłuchani i mogą zostać oskarżeni o bluźnierstwo. Konsekwencją domniemanego bluźnierstwa i występowanie przeciwko rządowi może być aresztowanie, tortury i kara więzienia. Złe traktowanie konwertytów przez członków rodziny jest uważane za wewnętrzną sprawę rodziny i dlatego nie podlega karze.

Życie w kościele

Kościoły rzadko przyjmują konwertytów, aby uniknąć oskarżeń o prozelityzm, co mogłoby prowadzić do rozruchów społecznych lub zamknięcia kościoła przez państwo ze „względów bezpieczeństwa”. Policja i agencje wywiadowcze mają prawo zażądać harmonogramu wszystkich imprez i wydarzeń organizowanych przez kościoły. Są także uprawnione do odwoływania imprez pod pretekstem ochrony bezpieczeństwa narodowego. Policjanci w cywilnych ubraniach czasami uczestniczą w nabożeństwach, aby kontrolować głoszone tam treści. Wspólnoty spotykają się z utrudnieniami, a nawet przemocą, gdy próbują zalegalizować budowę kościoła zgodnie z ustawą o budownictwie kościelnym z 2016 roku. Od czasu wprowadzenia ustawy udało się jednak zalegalizować ponad 3000 kościołów, co zostało uznane za bezprecedensowy krok w historii Egiptu. W niektórych regionach można organizować imprezy kościelne na zewnątrz, jednak wiele wspólnot tego nie robi, ponieważ mogą być one interpretowane jako prowokacja wobec islamu. 

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Egipt zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR).
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych  (ICESCR).
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT).
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW).
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Egipt nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. Sprawcy przemocy wobec chrześcijan pozostają bezkarni (Art. 2 ICCPR)
2. Chrześcijanie są bezpodstawnie oskarżani i karani za bluźnierstwo (Art 18 i 19 ICCPR).
3. Dzieci konwertytów chrześcijańskich są z automatu rejestrowane jako muzułmanie (Art. 18 ICCPR i Art. 14 CRC)
4. Chrześcijanie spotykają się z dyskryminacją w zatrudnieniu publicznym i prywatnym (Art. 26 ICCPR)
5. Kościoły napotykają szereg przeszkód podczas procedury ubiegania się o rejestrację lub pozwolenia na budowę (Art. 21 i 26 ICCPR)
6. Kobiety chrześcijańskie, szczególnie na obszarach wiejskich padają ofiarą celowego uwodzenia, aby nakłonić je do małżeństwa z muzułmanami (Art. 23 ICCPR ; Art. 16 CEDAW i Art. 10 ICESCR)
7. Chrześcijanie są zabijani przez członków organizacji terrorystycznych (Art. 6.1 ICCPR ).

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Inne grupy religijne, które spotykają się z nietolerancją, dyskryminacją i prześladowaniami w Egipcie, to muzułmanie szyiccy i suficcy, bahaici, mormoni i świadkowie Jehowy. Muzułmanie szyiccy są atakowani zwłaszcza przez sunnitów, co sprawia, że otwarte wyznawanie i praktykowanie wiary jest dla nich niebezpieczne.  Władze odmawiają uznania mormonów, bahaitów i świadków Jehowy, co utrudnia im posiadanie miejsc kultu. Misjonarski zapał i związana z nim działalność takich grup uważane są za nielegalne, a ich zwolennicy spotykają się z wrogością zarówno ze strony urzędników państwowych, jak i społeczeństwa, w tym egipskich chrześcijan. Ateiści także są narażeni na przemoc, zwłaszcza osoby aktywne w sieciach społecznościowych.

Spis treści

10. Open Doors w Egipcie

We współpracy z lokalnymi kościołami i innymi organizacjami partnerskimi Open Doors wspiera kościoły wszystkich wyznań w Egipcie poprzez różne ośrodki służby rozsiane po całym kraju od północy do południa. Służymy różnym grupom wiekowym poprzez długofalowe programy, w tym duszpasterstwo młodzieży, kursy czytania i pisania oraz pomoc medyczną.

Spis treści

11. Módl się za Egipt

• W obliczu ubóstwa i bezrobocia módl się, aby chrześcijanie znaleźli dobrą pracę, aby mogli utrzymać swoje rodziny.
• W społeczeństwie kobiety uważane są za gorsze i są szczególnie narażone na prześladowania ze strony islamskich ekstremistów. Módl się, o ochronę chrześcijańskich kobiet i o to, by umacniała je wiara w Jezusa.
• Módl się o to, by Jezus zmienił serca wpływowych ludzi, by dostrzegli i docenili wkład chrześcijan w społeczeństwo.