Etiopia

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Nietradycyjne kościoły chrześcijańskie doświadczają najcięższych prześladowań ze strony lokalnych władz, jak i członków Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego (EOC), zwłaszcza na obszarach, gdzie EOC zajmuje dominującą pozycję. Konwertyci na chrześcijaństwo z islamu, zwłaszcza w regionach wschodnich i południowo-wschodnich oraz „konwertyci międzydenominacyjni” ze środowisk ortodoksyjnych są nękani i dyskryminowani przez członków rodziny oraz lokalnej społeczności. W niektórych rejonach kraju chrześcijanom odmawia się dostępu do zasobów komunalnych i spycha się ich na margines życia społecznego. Na przykład w regionach takich jak Somali i część Oromii często dochodzi do masowych ataków islamistów na kościoły. Co więcej, sytuacja polityczna w kraju w ciągu ostatnich trzech lat osłabiła chrześcijan, narażając ich na silną presję i przemoc w regionach Tigray, Oromia i Amhara.

Spis treści

1. Tło

Podstawowym wyznacznikiem tożsamości Etiopczyków jest ich pochodzenie etniczne, a nie religia. Chociaż  w kraju wybuchają konflikty na tle religijnym, brak poczucia bezpieczeństwa w Etiopii jest wynikiem działań ze strony grup zbrojnych o charakterze etnicznym. W listopadzie 2020 r. spór między partią etniczną o nazwie Tigrajski Ludowy Front Wyzwolenia (TPLF) a rządem federalnym doprowadził do poważnego konfliktu, który rząd nazwał „operacją egzekwowania prawa”. TPLF został usunięty z władz regionalnych, a parlament ustanowił przejściowy rząd opiekuńczy. Jednak w czerwcu 2021 roku siły rządowe ustąpiły i TPLF odzyskał kontrolę nad regionem. Ponadto TPLF zdołał zepchnąć siły rządowe na południe i wkroczył głęboko na terytoria regionów Afaru i Amhary. Po krótkiej przerwie w działaniach zbrojnych, w regionach Tigraju, Amhary i Afaru rozpoczęły się walki, negatywnie wpływając na osoby przesiedlone (ang. IDP), a także utrudniając działania humanitarne (według ONZ). W 2022 r. w Pretorii w RPA podpisano porozumienie pokojowe między TPLF a rządem federalnym. Należy zauważyć, że konflikty toczą się także w regionach Oromo i Amhara, siejąc śmierć, zniszczenie i zmuszając ludność cywilną do opuszczenia swoich domów i miejscowości. 
W lipcu 2018 r. podpisano traktat pokojowy z Erytreą, który formalnie zakończył trwającą w latach 1998 - 2000 wojnę.

Etiopia pozostaje jednym z najbiedniejszych krajów na świecie, choć silny wzrost gospodarczy w ostatniej dekadzie doprowadził do zmniejszenia ubóstwa. Według Freedom House treści polityczne, społeczne i religijne są blokowane, a funkcjonowanie sieci internetowej jest zakłócane – szczególnie dotyczy do informacji na temat wojny w Tigraju – rząd i jego komentatorzy manipulują informacjami zamieszczanymi w internecie.

Etiopia była jednym z pierwszych krajów, które przyjęły chrześcijaństwo jako religię państwową (EOC) i chociaż obecnie w Etiopii nie ma religii państwowej, Kościół nadal ma duży wpływ na to, co dzieje się na arenie politycznej. Apolityczny charakter ruchu protestanckiego zwiększył napięcie między jego członkami a rządem Etiopii. Niedawno uchwalona Proklamacja nr 1208/2020, potwierdzająca osobowość prawną Etiopskiej Rady Kościołów Wierzących w Ewangelię (najstarszego kościoła protestanckiego w Etiopii), jest oznaką poprawy stosunków, chociaż jej wpływ nie jest jeszcze odczuwalny na regionalnych i niższych szczeblach administracyjnych kraju.

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Rozkład geograficzny prześladowań jest uzależniony od jego źródeł na danym terenie. Na przykład, punktem zapalnym łamania prawe chrześcijan, którego źródłem jest chrześcijański protekcjonizm wyznaniowy, są regiony Amhara, Tigraj i niektóre części Oromii. Punkty zapalne wynikające z ekstremizmu islamskiego znajdują się w niektórych częściach wschodniej i zachodniej Oromii, Afarze i Somali. Chrześcijanie są także silnie prześladowani w rejonach Gurage, Silte i Alaba. 

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Etiopski Kościół Ortodoksyjny jest największym wyznaniem chrześcijańskim w Etiopii. Przyczynia się to do złożoności dynamiki naruszeń wolności religijnej w Etiopii; EOC bywa ofiarą, ale także sprawcą łamania praw człowieka. Historyczne społeczności chrześcijańskie doświadczają prześladowań głównie ze strony rządu i islamskich radykałów. Na obszarach plemiennych EOC poddawany jest presji lokalnych mieszkańców. Ortodoksyjni chrześcijanie koncentrują się głównie w północnej i środkowej Etiopii. Chrześcijanie mieszkający w zdominowanych przez muzułmanów regionach (Harrari, Somali, Afar), a także w społecznościach lokalnych (np. wśród Silte), napotykają trudności w praktykowaniu swojej wiary.

Społeczności konwertytów

Kategoria ta obejmuje (i) chrześcijan nawróconych z islamu (ii) konwertytów z innych denominacji chrześcijańskich oraz (iii) konwertytów z tradycyjnych wierzeń etnicznych na chrześcijaństwo. Źródła prześladowań są różne dla różnych kategorii konwertytów. Na obszarach z większością muzułmańską konwertyci z islamu spotykają się z presją i przemocą głównie ze strony bliższej i dalszej rodziny, przywódców społeczności i niechrześcijańskich przywódców religijnych. Na obszarach zdominowanych przez EOC, naruszenia są głównie powodowane przez członków EOC, z których wielu należy do ekstremistycznej grupy w ramach EOC, zwanej Mahibere Kidusan. Prawa konwertytów są łamane przez przedstawicieli lokalnych władz w całym kraju. Na obszarach, gdzie ważne są więzi klanowe, konwertyci cierpią z powodu prześladowań z ręki wyznawców tradycyjnych wierzeń etnicznych oraz muzułmanów, którzy usiłują zmusić konwertytów do udziału w tradycyjnych obrzędach religijnych.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Kategoria ta obejmuje wspólnoty baptystyczne, ewangelikalne i zielonoświątkowe, które są obecne w wielu regionach kraju. Społeczności te są narażone na poważne prześladowania głównie ze strony rządu, EOC i grup islamskich. W porównaniu do innych grup chrześcijańskich można w ich przypadku zaobserwować szybki wzrost. Protestantom, którzy mieszkają na obszarach z większością muzułmańską i ortodoksyjną, grożą poważne prześladowania. Ta kategoria chrześcijaństwa jest postrzegana przez wielu jako zagrożenie, ponieważ rośnie liczba jej członków i wpływy.  W rezultacie chrześcijanie spotykają się z presją i przemocą z wielu stron.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Radykalny islam rozwija się na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym, co wpływa na osłabienie pozycji chrześcijan oraz podatność na presję w niemal wszystkich obszarach życia. Szczególnie na terenach wiejskich, gdzie stanowią większość, muzułmanie nękają chrześcijan i często odmawiają im dostępu do zasobów komunalnych. Co więcej, chrześcijanie doświadczają przemocy fizycznej, a czasami są nawet zabijani. Konwertyci z islamu na chrześcijaństwo są poddawani ostracyzmowi i często odmawia się im praw rodzinnych, takich jak prawo do dziedziczenia i opieki nad dziećmi. Należy również zauważyć, że wzrost radykalnego islamu w sąsiedniej Somalii i Sudanie rozlewa się na Etiopię. 

Protekcjonizm denominacyjny

Jego siłą napędową jest Etiopski Kościół Ortodoksyjny (EOC), często pod wpływem radykalnej grupy Mabihere Kidusan działającej wewnątrz kościoła. Jego członkowie są przeciwni ewangelikalnym chrześcijanom, postrzegając ich jako wyznawców zachodniej religii, która stanowi zagrożenie dla etiopskiego nacjonalizmu i kultury, których strażnikiem jest EOC. Często można usłyszeć kazania i piosenki, które ostro krytykują ewangelicznych chrześcijan. EOC poważnie narusza prawa chrześcijan, którzy opuszczają ich szeregi, aby dołączyć do kościołów protestanckich lub którzy dołączają do ruchów odnowy w ramach EOC. Naruszenia objawiają się na różne sposoby. Członkowie EOC wykorzystują swoje powiązania z rządem, aby ograniczyć rozwój kościołów nieortodoksyjnych, a czasami atakują chrześcijan fizycznie. Tego typu naruszenia są powszechne głównie w północnej i środkowej części kraju, gdzie większość obywateli należy do Kościoła Ortodoksyjnego.

Paranoja dyktatorska

W poprzednich latach rząd Etiopii stał się bardziej autorytarny i ograniczył prawa społeczeństwa obywatelskiego i instytucji religijnych. Poprzedni rząd Etiopii był podejrzliwy wobec religii w ogóle, a chrześcijan w szczególności.

Ucisk klanowy

Przez ostatnie ćwierć wieku polityka etniczna zdominowała wszystkie obszary życia publicznego. Do 1974 r. EOC była religią państwową. Kraj znajdował się pod rządami komunistów od 1974 do 1991 roku, które zostały obalone (po 17 latach wojny domowej) przez koalicję utworzoną z różnych grup etnicznych. Grupom etnicznym obiecano poszanowanie ich tradycji i uznanie ich kultury i tożsamości w Karcie Rządu Tymczasowego z 1991 roku. Od tego czasu rząd podsycał niechęć do chrześcijan wśród niektórych grup etnicznych. W regionach takich jak Afar i Somali (Ogaden) islam jest częścią tożsamości etnicznej. Są także plemiona, które żądają od chrześcijan udziału w starciach między plemionami i biorą odwet na chrześcijanach, którzy nie chcą walczyć.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Naruszenia praw chrześcijańskich kobiet i dziewcząt (zarówno konwertytek, jak i niekonwertytek) często przybierają formę uprowadzenia i wymuszonego małżeństwa z niechrześcijaninem. Po „ślubie” oczekuje się, że żona przyjmie religię męża. Gwałt jest skutecznym narzędziem karania chrześcijanek, skutkującym izolacją społeczną, wstydem rodziny i ograniczonymi perspektywami małżeńskimi w przyszłości. Największe prześladowania dotykają konwertytek z islamu. Grozi im izolacja rodzinna, areszt domowy, przemoc fizyczna i utrata prawa do spadku. Jeśli kobieta jest mężatką, grozi jej rozwód i utrata praw do opieki nad dziećmi.

Formy wywierania nacisku:

• Uprowadzenie;
• Ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• Odebranie prawa do opieki nad dziećmi;
• Odebranie prawa własności/wydziedziczenie;
• Dyskryminacja w edukacji;
• Wymuszony rozwód;
• Wymuszone małżeństwo;
• Zmuszenie do opuszczenia domu - wypędzenie;
• Uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• Przemoc fizyczna;
• Przemoc seksualna;
• Przemoc słowna.

Mężczyźni

Mężczyznom grożą ataki fizyczne, przymusowe wysiedlenie, rabunek, a nawet śmierć. Stanowią cel strategiczny jako jedyni żywiciele rodziny; atak na mężczyznę osłabia całą rodzinę. Często jedynym sposobem na uniknięcie ataków i nękania jest opuszczenie domu. Państwo narusza również wolność religijną mężczyzn poprzez uwięzienie chrześcijan, co stanowi szczególne ryzyko na obszarach zdominowanych przez muzułmanów. Rząd ingeruje również w wybory i nominacje kościelne. Ponieważ większość przywódców kościelnych to mężczyźni, ten problem dotyczy głównie mężczyzn.

Formy wywierania nacisku:

• Wydziedziczenie lub odebrania prawa własności;
• Zmuszenie do opuszczenia miasta/kraju;
• Uwięzienie przez rząd;
• Śmierć;
• Przemoc fizyczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

W najnowszym raporcie ŚIP 2024 r. odnotowano znaczny wzrost przemocy wobec chrześcijan, tj. o ponad 3,0 punkty w porównaniu z poprzednim okresem. Ten wzrost spowodował, że ogólny wynik wzrósł z 66 pkt w ŚIP 2023 do 69 w ŚIP 2024.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Etiopii.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Według wskaźnika wolności Freedom House za rok 2023 dla Etiopii: W listopadzie 2023 „Bojownicy mówiący po amharsku wtargnęli do kościoła protestanckiego we wsi we wschodniej strefie Wollega w Oromii i zabili 15 uczestników nabożeństw, w tym przywódców kościoła”.

Życie prywatne

Konwersja z islamu na obszarach zamieszkałych przez większość muzułmańską jest postrzegana jako zdrada przodków i wyrzeczenie się tożsamości. Jest to zabronione i karane przez rodzinę i społeczeństwo. Największe naciski na konwertytę wywiera rodzina, ponieważ to ich reputacja jest narażona na szwank przez nawrócenie członka rodziny, zwłaszcza na obszarach wiejskich.

W północnej Etiopii, sercu EOC, konwertyci na protestantyzm są często odcinani od wsparcia rodziny lub zmuszani do opuszczenia miejsca zamieszkania. Zdarzały się ataki na chrześcijan za posiadanie muzyki gospel lub „wersji” Biblii sprzecznych z nauczaniem Kościoła ortodoksyjnego. Czasami konwertyta jest zmuszany do picia „wody święconej”, ponieważ uważa się, że jest opętany przez diabła. Wzrasta liczba nadużyć wobec chrześcijan, którzy dają wyraz swoim przekonaniom religijnym w internecie.

Dla kontrastu protestantyzm jest normą na obszarach południowej Etiopii i Oromii, więc tamtejsi konwertyci nie napotykają tak silnego sprzeciwu.

Życie rodzinne

W niektórych regionach dzieci chrześcijan są zastraszane, a nawet atakowane. Na obszarach zamieszkałych przez większość muzułmańską dzieci muszą uczęszczać do szkół islamskich. Kiedy chrześcijanin ze środowiska ortodoksyjnego dołącza do grupy protestanckiej (lokalnie zwanej Pentay), członkowie rodziny, księża i ultrakonserwatywne grupy wewnątrz EOC wywierają na niego presję, aby się nawrócił. Chrześcijanie spoza EOC mają trudność z uzyskaniem miejsc pochówku zarówno w obszarach zdominowanych przez muzułmanów, jak i EOC.

Życie w społeczeństwie

Na obszarach zamieszkałych w większości przez wyznawców Kościoła Ortodoksyjnego osoby, które opuściły EOC, napotykają poważne trudności ze strony członków społeczności, np. mogą mieć problem ze znalezieniem bezpiecznej szkoły dla swoich dzieci.  Na obszarach zamieszkałych w większości przez muzułmanów, zwłaszcza na obszarach wiejskich, chrześcijanie są dyskryminowani i prześladowani. Uprowadzenia i wymuszone małżeństwa dzieci, dotyczy to nawet dzieci 11-letnich, są powszechne w Etiopii, zwłaszcza wśród konwertytów na obszarach wiejskich. Chrześcijanie znajdują się pod obserwacją członków społeczności, którzy czasami nawet wysyłają dzieci, aby szpiegowały kościoły i domy chrześcijan.

Życie w państwie

Przepisy ustanowione przez poprzedni rząd ograniczały nadawanie audycji religijnych i nauczanie religii. Publiczne wyrażanie chrześcijańskich poglądów wiąże się z możliwymi prześladowaniami, zwłaszcza dla konwertytów lub wyznawców mniejszościowych grup chrześcijańskich. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego nadal podlegają ograniczeniom prawnym. Od lat w Etiopii nie powstała żadna nowa partia polityczna. Władze, zwłaszcza lokalne, dyskryminują chrześcijan spoza EOC na obszarach zdominowanych przez EOC lub muzułmanów. Wielu kaznodziejów muzułmańskich i EOC prowadzi kampanie oszczerstw przeciwko zielonoświątkowcom i innym protestantom, twierdząc, że dokonali konwersji, aby otrzymać pomoc zagraniczną. Z kolei niektórzy kaznodzieje zielonoświątkowi wypowiadają się krytycznie o chrześcijanach z Kościoła Ortodoksyjnego, nazywając ich zacofanymi.

Życie w kościele

Pastorzy, zwłaszcza nietradycyjnych denominacji, są prześladowani na obszarach wiejskich zdominowanych przez islamski ekstremizm i chrześcijański protekcjonizm wyznaniowy. Pastorzy są najbardziej widocznym celem i często są oskarżani o demoralizowanie społeczeństwa. Podejmowanie walki z podżegaczami może sprowokować odwet. Podmioty niepaństwowe, takie jak radykalne grupy islamskie, monitorują działalność chrześcijan i zdarzały się przypadki atakowania kościołów podczas nabożeństw i niszczenia mienia. Jak zawsze, konwertyci są najbardziej narażeni na przemoc i dlatego często ukrywają swoją wiarę w obawie przed atakiem.

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Etiopia zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR).
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR).
3. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW).
4. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur (CAT).
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Etiopia nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając albo nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. Chrześcijańscy konwertyci są poddawani ostracyzmowi i odmawia się im prawa do wolności wyznania lub przekonań (Art. 18 ICCPR).
2. Chrześcijanom odmawia się prawa do wolności wypowiedzi (Art. 19 ICCPR).
3. Pokojowe zgromadzenia religijne chrześcijan są zakłócane przez grupy przeciwników i ataki, co stanowi naruszenie prawa do pokojowych zgromadzeń (Art. 21 ICCPR).
4. Chrześcijanki zmuszane do wyjścia za mąż wbrew ich woli i zmuszane do wyrzeczenia się swoich przekonań ( Art. 23.3 ICCPR i Art. 10 ICESCR).
5. Chrześcijańskie kobiety pozbawiane są równych praw i obowiązków w trakcie małżeństwa i po rozwiązaniu (Art. 23.4 MPPOiP i Art. 16 CEDAW).

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Mniejszości religijne w Etiopii odczuwają negatywne skutki ustawodawstwa dotyczącego nadawania, miejsca religii w edukacji i prawa dotyczącego społeczeństwa obywatelskiego. Ogólnie rzecz biorąc, prawo dotyczące społeczeństwa obywatelskiego wymaga złożenia wniosku o rejestrację dla każdej grupy religijnej z wyjątkiem wspólnot Kościoła Ortodoksyjnego i katolickiego, muzułmanów i żydów. Ponadto prawo wymaga, aby wspólnota religijna ubiegająca się o rejestrację miała przynajmniej 50, a stowarzyszenie lub służba przynajmniej 15 członków. Jest to poważnym utrudnieniem dla nowych w Etiopii mniejszości religijnych: W niektórych regionach mormoni i Świadkowie Jehowy (których liczba jest mniejsza niż 50) walczą o posiadanie oficjalnego miejsca kultu. Dotyczy to zwłaszcza terenów, gdzie grupy większościowe są znane z wrogości wobec mniejszości religijnych. 

Spis treści

10. Open Doors w Etiopii

Open Doors wspiera Kościół w Etiopii od końca lat 80. Naszą pragnieniem jest widzieć silny, mądry i zjednoczony Kościół, przygotowany na nadchodzące prześladowania, gotowy do pełnienia swojej misji. Dążymy do realizacji tej wizji poprzez:

• Szkolenia i wsparcie w zakresie gotowości na prześladowania;
• Zwiększenie zaangażowania kobiet i młodzieży w służbę poprzez trening umiejętności i wzmocnienie ich pozycji ekonomicznej;
• Wzmocnienie służby skierowanej do nowych wierzących poprzez szkolenie na temat biblijnego zrozumienia prześladowań i szkolenia liderów, a także szkolenia socjo-ekonomiczne.

Spis treści

11. Módl się za Etiopię

• Módl się, o wiele mądrości dla rządu kraju ciężko dotkniętego wojną, suszą, epidemiami i niestabilnością polityczną.
• Módl się, aby chrześcijanie, którzy są pod silną presją, aby porzucić swoją wiarę, mieli siłę, aby trzymać się Jezusa i powierzyć Mu swoją przyszłość.
• Módl się, za posługę wśród kobiet i młodzieży i poproś Boga, aby więcej kobiet i młodzieży nawróciło się na wiarę chrześcijańską, a w wyniku tego Kościół został wzmocniony.