Czad

Spis treści

Kluczowe ustalenia

Okres badawczy: od 1 października 2023 do 30 września 2024

W kontekście panującej przemocy i zamachów stanu chrześcijanie są często uważani za sprzymierzeńców „drugiej strony” i „agentów obcych państw”. W południowo-zachodniej części kraju nasiliły się działania grup zbrojnych (takich jak Boko Haram). Chrześcijanie są wysiedlani, a ich mienie jest niszczone i palone. Wahhabizm zyskuje na popularności, mimo że jest zakazany przez władze. W regionach zdominowanych przez islam konwertyci na chrześcijaństwo są szczególnie narażeni na prześladowania. Najczęściej praktykują wiarę w ukryciu, aby uniknąć gwałtownej reakcji ze strony rodziny oraz członków lokalnej społeczności. Chociaż konstytucja gwarantuje wolność religijną, lokalne władze często odmawiają uznania konwersji muzułmanów na chrześcijan, a obowiązkowa rejestracja Kościoła sprawia, że życie wspólnot jest bardzo trudne.

Spis treści

Profil kraju w formacie PDF

Poniższy profil kraju stanowi przetłumaczoną część szczegółowych raportów przygotowanych przez World Watch Research, dział badawczy Open Doors. Profil kraju dostępny jest również do pobrania w formacie PDF. Szczegółowe raporty w oryginalnej wersji angielskiej (części "Informacje ogólne" oraz "Dynamika prześladowań") znajdują się na końcu strony.

SKRÓCONY PROFIL KRAJU W PDF

Spis treści

1. Tło

Krajobraz prawny i polityczny Czadu charakteryzuje się wrogością wobec odmiennych poglądów, ograniczoną wolnością słowa i zgromadzeń, brakiem wolnych i uczciwych wyborów oraz szerzącym się nepotyzmem. Ubóstwo i zagrożenie klęskami żywiołowymi są wszechobecne w Czadzie, a 42,3% ludności żyje poniżej krajowej granicy ubóstwa.

W 2021 roku w wojskowym zamachu stanu zginął prezydent Idriss Déby, który sprawował władzę przez pięć kadencji od czasu przejęcia władzy w zamachu stanu w 1990 roku. Początkowo, na okres 18 miesięcy do czasu przeprowadzenia wolnych i uczciwych wyborów, władzę przejął jego syn Mahamat Déby, ale represje ze strony sił bezpieczeństwa, które doprowadziły do śmierci ponad 100 osób, opóźniły przyjście rządów cywilnych. Ostatecznie wybory odbyły się w maju 2024 roku, a ich zwycięzcą został Mahamat Déby. Z jednej strony przyniosło to Czadowi pewną dozę stabilności, ale z drugiej sygnalizuje utrzymujący się trend autorytaryzmu. Sytuację dodatkowo skomplikowało zabójstwo głównego lidera opozycji w Czadzie i potencjalnego kandydata na prezydenta, Yaya Dillo, przez czadyjskie siły bezpieczeństwa w dniu 28 lutego 2024 roku.

Położony w niestabilnym regionie pełnym konfliktów Czad stoi w obliczu ogromnych wyzwań ze względu na bliskość krajów zmagających się z brutalnymi ugrupowaniami dżihadystów. To niepewne położenie głęboko wpływa na wewnętrzną stabilność kraju, którego konserwatywne społeczeństwo obawia się rosnącego wpływu ekstremistycznych ideologii.

Chociaż Czad jest świecką republiką, islam jest religią większościową i przenika całe społeczeństwo, powodując, że niektórzy Czadyjczycy okazują wrogość i nietolerancję wobec chrześcijan, których uważają za „niewiernych”. Arabowie, Kanembu, Bornu i Buduma to grupy etniczne, w których większość stanowią muzułmanie, i które są wrogo nastawione do grup takich jak Wadai Bulala, Kobe, Tama, Barma i Mesmedje, w których przeważają chrześcijanie. Obok islamu i chrześcijaństwa ludność Czadu praktykuje także religie rdzenne. Większość protestantów to chrześcijanie ewangelikalni. 

Spis treści

2. Sytuacja w poszczególnych regionach kraju

Islamski ucisk jest szczególnie widoczny w regionach Kanem, Salamat, Lac i Sila. Wpływ radykalnego islamu jest również zauważalny w sułtanatach Wadai, Bagirmi i Fitri. Podział religijny częściowo pokrywa się z regionalnym (północ vs. południe) i politycznym podziałem kraju. W środkowym Czadzie Kościoły stoją w obliczu dużej presji ze strony tradycyjnej religii afrykańskiej.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Chrześcijanie przebywający na emigracji nie są izolowani i dlatego nie są traktowani jako odrębna kategoria ŚIP.

Historyczne wspólnoty chrześcijańskie

Kościół rzymskokatolicki i Grecki Kościół Prawosławny są głównymi wyznaniami w tej kategorii. W regionach Ouaddaï i Salamat Kościołowi katolickiemu odmówiono dostępu do gruntów nabytych w celu budowy kościoła i szpitala. W kraju są obecne również wyznania protestanckie, np. metodyści, które napotykają przeszkody w prowadzeniu działalności ewangelizacyjnej i realizacji programów pomocowych.

Społeczności konwertytów

We wschodnim i północnym Czadzie chrześcijanie nawróceni z islamu są zmuszani do ukrywania swojej wiary i praktykowania w ukryciu w obawie przed prześladowaniami i odrzuceniem przez członków rodziny. W południowej części kraju istnieje również spora liczba konwertytów z rdzennych religii afrykańskich. Prześladowania, których doświadczają, nie są tak dotkliwe jak w przypadku konwertytów z islamu, ale nadal spotykają się oni z presją, by brać udział w niechrześcijańskich obrzędach religijnych.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

W niektórych częściach Czadu aktywne są kościoły zielonoświątkowe i charyzmatyczne. Kościoły te są ogólnie postrzegane jako „sekty”, a ich członkowie spotykają się z agresją i obelgami ze strony społeczności.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm (bardzo silny)

Chociaż nie ma scentralizowanej organizacji dążącej do islamizacji Czadu, wpływ islamskiego ekstremizmu jest w zasadzie wszechobecny. Powstają liczne szkoły, uniwersytety i meczety, których celem jest rozpowszechnianie radykalnych ideologii islamskich. Powoduje to radykalizację pewnych segmentów społeczeństwa, tworząc coraz bardziej wrogie środowisko dla chrześcijan. Obecność i działania grup ekstremistycznych, takich jak Boko Haram, jeszcze bardziej wzmacniają islamski ucisk, czyniąc go głównym mechanizmem prześladowań w Czadzie.

Paranoja dyktatorska (średnia do wysokiej)

Były prezydent Idriss Déby manipulował nastrojami religijnymi i etnicznymi, aby skonsolidować władzę i zmarginalizować opozycję. Jego reżim charakteryzował się represjonowaniem osób, które były mu przeciwne, i tłumieniem swobód politycznych. Mahamat Déby przejął władzę w wyniku zamachu stanu, obchodząc proces konstytucyjny po śmierci swojego ojca Idrissa Déby'ego w kwietniu 2021 roku. Pod jego rządami swobody obywatelskie są poważnie ograniczone, w tym wolność słowa, zgromadzeń, religii, a nawet prawo do korzystania z sądowych środków odwoławczych.

Przestępczość zorganizowana oraz korupcja (średnie do wysokiej)

Niski wynik kraju, tj. 20/100, w Indeksie Percepcji Korupcji 2023 Transparency International (CPI 2023 Czad) ilustruje szerzącą się korupcję i brak rządów prawa. Ogarniające kraj bezprawie stanowi podatny grunt dla dżihadystów i zorganizowanej działalności przestępczej, która poważnie wpływa na wolność religijną.

Ucisk klanowy (silny)

W północno-wschodnim Czadzie, zwłaszcza w regionie Ennedi, który jest ojczyzną klanu Débys, prześladowania oparte na różnicach etnicznych są częstym udziałem chrześcijan. Na południu, gdzie dominują rdzenne religie afrykańskie, chrześcijanie często spotykają się z przymusem uczestnictwa w tradycyjnych obrzędach. Konfrontują się oni również z presją wewnątrz grupy, ponieważ przywódcy ich własnych społeczności etnicznych naciskają, aby chrześcijanie dostosowali się do tradycyjnych praktyk.

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Pomimo pewnych postępów w Czadzie nadal obecna jest przemoc ze względu na płeć, szkodliwe praktyki kulturowe, a także niekorzystne normy społeczne wobec kobiet i dziewcząt. Raporty donoszą, że chrześcijanki były porywane, gwałcone i zmuszane do małżeństwa przez członków brutalnych grup dżihadystów, takie jak Boko Haram. Incydenty te często miały miejsce na obszarach wiejskich i w obozach dla przesiedleńców wewnętrznych. Chrześcijanki wywodzące się ze środowisk muzułmańskich doświadczają silnej presji ze strony swojej rodziny i lokalnej społeczności, ryzykując przymusowe małżeństwo, przymusowy rozwód i odebranie dzieci. Kobiety i dziewczęta mogą napotkać trudności w życiu wspólnotowym, ponieważ ich rodzina może łatwo zastosować wobec nich areszt domowy.

Formy wywierania nacisku: 

• uprowadzenie;
• ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• odebranie prawa do opieki nad dziećmi;
• odebranie prawa własności/wydziedziczenie;
• wymuszony rozwód;
• wymuszone małżeństwo;
• uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• przemoc fizyczna;
• przemoc psychiczna;
• przemoc seksualna;
• przemoc werbalna.

Mężczyźni

Mężczyźni i chłopcy są narażeni na fizyczne obrażenia, porwanie lub śmierć podczas ataków. Islamskie grupy bojowników, takie jak Boko Haram, uprowadzały chrześcijańskich mężczyzn i chłopców, zmuszały ich do przejścia na islam i siłą rekrutowały ich do swoich szeregów, by służyli jako bojownicy. Utrata mężczyzn i chłopców może mieć destrukcyjny wpływ na sytuację materialną rodzin. Pozostali mężczyźni zazwyczaj również zmagają się z presją ekonomiczną, doświadczając nękania w miejscu pracy, i brakiem możliwości awansu. Rytuały inicjacyjne w południowych regionach kraju są powodem do niepokoju dla młodych chłopców. Mogą one obejmować chłostę, poniżające czynności odnoszące się do seksualności, spożywanie narkotyków i pozorowane pogrzeby. 

Formy wywierania nacisku:

• uprowadzenie
• nękanie ekonomiczna w miejscu pracy/biznesie;
• pobór do wojska/milicji/służba wbrew sumieniu;
• śmierć;
• przemoc fizyczna;
• przemoc psychiczna;
• przemoc werbalna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

W porównaniu z rokiem poprzednim wynik Czadu wzrósł o 4 pkt, z 61 w ŚIP 2024 do 65 w ŚIP 2025, a w rezultacie kraj zajmuje obecnie 49 miejsce w rankingu. Zmiana wynika przede wszystkim ze znacznego wzrostu przemocy z 10,6 do 15,9 pkt, co odzwierciedla rosnący wpływ islamskiego radykalizmu i zagrożenia ze strony grup, takich jak Boko Haram i pasterze Fulani, co prowadzi do nasilonej dyskryminacji, uprowadzeń i przymusowych wysiedleń chrześcijan. W ciągu ostatnich pięciu lat wynik Czadu konsekwentnie wzrastał o co najmniej dwa punkty rocznie, będąc odzwierciedleniem stałego pogarszania się sytuacji chrześcijan. Funkcjonowanie jest szczególnie trudne w regionach poza Ndżameną, gdzie chrześcijanie często uciekają się do praktykowania swojej wiary w tajemnicy z powodu wpływu radykalnych grup. Położenie Czadu w pobliżu niestabilnych granic potęguje kwestie bezpieczeństwa, zwłaszcza w obozach dla przesiedleńców wewnętrznych, gdzie wrogość wobec chrześcijan jest coraz bardziej powszechna.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Czadu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Spis treści

8. Przemoc

Tabela obejmuje tylko kilka kategorii przemocy na tle wyznaniowym w okresie sprawozdawczym – szczegółowe wyniki znajdują się w sekcji przemoc w Pełnym Dossier Kraju. Ponieważ wiele incydentów nie jest zgłaszanych, liczby te należy rozumieć jako wielkości minimalne. Jeśli nie można było dokładnie określić liczy przypadków, podano symboliczną liczbę w zaokrągleniu (10, 100 lub 1000*). Dane rzeczywiste mogą być dużo wyższe. To samo dotyczy liczb symbolicznych 10 000*, 100 000* i 1 000 000*.

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• Chrześcijanie w regionie Logone Oriental (obszar południowo-zachodni) są narażeni na poważne groźby i ataki, będące kontynuacją zeszłorocznych zajść, w wyniku których zginęło ponad 15 chrześcijan.
• Przynajmniej trzy osoby zostały porwane przez Boko Haram w sierpniu i wrześniu 2024 roku.

Życie prywatne

W regionach, gdzie większość ludności wyznaje islam, konwertyci na chrześcijaństwo ukrywają swoją religię. W przypadku ujawnienia groziłaby im przemoc i wypędzenie.

Życie rodzinne

We wschodnim i północnym Czadzie chrześcijanie ze środowisk muzułmańskich ukrywają swoją wiarę w obawie przed nękaniem lub odrzuceniem przez konserwatywnych członków rodziny.

Życie w społeczeństwie

Chrześcijanie są wysiedlani, a ich mienie niszczone i palone przez zbrojone grupy na południowym zachodzie kraju. Wśród konwertytów z islamu panuje atmosfera strachu podsycana przez młodych imamów, którzy starają się ich zastraszyć. Na północnych obszarach Czadu lokalni islamscy urzędnicy są znani z dyskryminacji chrześcijan, ograniczając im dostęp do podstawowych usług publicznych. Sąsiedzi i cała społeczność traktuje chrześcijan, zwłaszcza konwertytów, z pogardą i dystansem.

Życie w państwie

Chociaż konstytucja obiecuje wolność religijną, władze lokalne często odmawiają uznania konwersji muzułmanów na chrześcijaństwo, na przykład gdy osoby zmieniają muzułmańskie imiona na chrześcijańskie. Odmowa ta może stwarzać poważne wyzwania, takie jak uniemożliwienie danej osobie aktualizacji oficjalnych dokumentów z uwzględnieniem nowej tożsamości religijnej. Chrześcijanie napotykają trudności podczas zatrudnienia w urzędach państwowych, ponieważ, aby dostać pracę, wymaga się od nich złożenia publicznej przysięgi religijnej.

Życie w Kościele

Obowiązkowa rejestracja Kościoła i restrykcje dotyczące budynków kościelnych ograniczają wolność zgromadzeń. Na obszarach wiejskich strach często powstrzymuje chrześcijan przed uczestnictwem w nabożeństwach.

Spis treści

9. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Czad zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR);
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR);
3. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT);
4. Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (CEDAW);
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC).

Czad nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

• Państwo w sposób oczywisty nie chroni podstawowych praw chrześcijan (Art. 2 ICCPR);
• Chrześcijanie są masowo mordowani w trakcie ataków (Art. 6 ICCPR);
• Chrześcijanki są gwałcone i wykorzystywane seksualnie (Art. 7. ICCPR);
• Chrześcijańskie dzieci są zmuszane do przestrzegania islamskich nakazów religijnych (Art. 18 ICCPR i Art. 14 CRC);
• Konwertyci na chrześcijaństwo cierpią z powodu dyskryminacji i przemocy (Art 18 i 26 ICCPR). 

Spis treści

10. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Według Globalnego Indeksu Wolności Freedom House 2023 (Czad/D2): „Państwo nakłada szereg ograniczeń religijnych, głównie na niektóre sekty muzułmańskie. Sekty, które według władz promują przemoc, mimo braku dowodów, mają zakaz prowadzenia działalności. Imamowie podlegają zarządowi półpublicznej Wysokiej Rady do Spraw Islamu, która jest kierowana przez grupę imamów należących do sufickiego zakonu Tijaniyya. Noszenie burki jest zakazane dekretem ministerialnym, a rząd zatrzymuje osoby, które noszą je publicznie”.

Spis treści

11. Open Doors w Czadzie

Open Doors jest zaangażowane w Czadzie poprzez lokalny Kościół od lat 90. XX wieku. Naszą wizją dla Czadu jest Kościół, którego członkowie rozumieją prześladowania z biblijnej perspektywy i reagują na nie w sposób, który oddaje chwałę Jezusowi Chrystusowi; duszpasterze nauczają swoje wspólnoty; chrześcijanie mają biblijne spojrzenie na swoją sytuacją materialną i umiejętności radzenia sobie w różnych okolicznościach; a nowi wierzący otrzymują niezbędne wsparcie duchowe i praktyczne.

Nasze projekty obejmują:

• przygotowanie na prześladowania; 

• kursy uczniowstwa;

• wzmocnienie ekonomicznej niezależności chrześcijan;

• opiekę i wsparcie dla nowych wierzących.

Spis treści

12. Przypisy

• Niniejszy dokument został przygotowany w oparciu o bardziej szczegółowe Dossier Kraju przygotowywane corocznie przez World Watch Research (WWR), dział badawczy Open Doors International. Zezwala się na wykorzystywanie i bezpłatne rozpowszechnianie dokumentu pod warunkiem podania źródła, tj. © 2025 Open Doors International.
• Wszystkie krótkie profile krajów są dostępne w zakładce „Advocacy resources” na stronach poświęconych badaniom Open Doors International, wraz z bardziej szczegółowymi pełnymi dokumentami krajowymi i najnowszą aktualizacją metodologii ŚIP: www.opendoors.org/en-US/research-reports/. Są one również dostępne na stronie Open Doors Analytical: https://opendoorsanalytical.org/; (hasło: freedom).
• Okres badawczy dla ŚIP 2025: 1 października 2023 – 30 września 2024.