Somalia

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Chrześcijanie w Somalii żyją ze świadomością ogromnych niebezpieczeństw, które mogą nadejść z wielu stron. Pomimo niepowodzeń militarnych i buntu niektórych klanów Al-Shabaab (somalijska radykalna islamistyczna organizacja terrorystyczna) ciągle ma duże wpływy, kontrolując znaczne części kraju. Grupa przeniknęła w szeregi władz federalnych i lokalnych. Jej zasięg rozciąga się nawet na sąsiednie kraje, jak np. Kenię, co dodatkowo komplikuje sytuację chrześcijan w regionie. Al-Shabaab przestrzega rygorystycznej formy prawa szariatu i jasno daje do zrozumienia, że jej celem jest wyeliminowanie chrześcijaństwa z Somalii. Chrześcijanie, oskarżeni o praktykowanie wiary chrześcijańskiej, często są zabijani. 

Na przestrzeni lat zagrożenie dla chrześcijan wzrosło. Islamscy radykałowie zintensyfikowali wysiłki w celu zidentyfikowania i wyeliminowania chrześcijańskich przywódców. Oprócz bezpośrednich zagrożeń stwarzanych przez grupy ekstremistyczne struktura społeczna Somalii jedynie pogłębia trudności, z jakimi borykają się chrześcijanie. Społeczeństwo jest konserwatywne, a przejście z islamu na chrześcijaństwo jest postrzegane jako najwyższy stopień zdrady, nie tylko rodziny, ale także klanu i całego społeczeństwa. Wystarczy podejrzenie o konwersję, by narazić Somalijczyka na śmierć. 
 

Spis treści

1. Tło

Od czasów prezydenta Mohameda Siad Barre, który rządził krajem od roku 1969 do 1991 głosząc ideologię „naukowego socjalizmu”, chrześcijanie w Somalii doświadczają silnych prześladowań. Świecki i reformatorski rząd Barre, podważając islamską tożsamość Somalii, znalazł wspólny język z radykalnymi muzułmanami w walce z chrześcijaństwem. W okresie jego rządów chrześcijanie byli wypędzani, konfiskowano majątek kościelny, a drukowanie, import i sprzedaż literatury chrześcijańskiej zostały zakazane. Chrześcijanie byli zastraszani, aresztowani, torturowani, a nawet mordowani przez funkcjonariuszy Narodowych Służb Bezpieczeństwa (NSS).

Upadek reżimu Barre w 1991 roku przekształcił Somalię w państwo upadłe, w którym islamiści, lokalne milicje i samozwańczy watażkowie walczą o władzę. Al-Shabaab kontroluje znaczną część kraju, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Grupa nie ogranicza swojej działalności wyłącznie do terytorium Somalii, ale obecna jest także w Kenii i próbowała, choć bezskutecznie, przeniknąć do Etiopii w 2021 i 2022 roku. Organizacja finansuje swoje operacje z nielegalnych interesów, co jedynie zwiększa poziom zagrożenia, przed którymi stoją chrześcijanie i pozostali mieszkańcy regionu. 
Konstytucja Somalii z 2012 r. podkreśla, że religią państwową jest islam, i stawia prawo szariatu ponad wszystko, skutecznie zakazując propagowania innych religii. Przeważająca większość sunnickich muzułmanów postrzega chrześcijan jako kulturowo szkodliwych. Chrześcijańscy mężczyźni często spotykają się z bojkotem, groźbami, torturami i śmiercią, podczas gdy kobiety są narażone na przemoc seksualną i wymuszone małżeństwa.

W półautonomicznych regionach, takich jak Puntland i Somaliland, które co prawda ogłosiły niepodległość, ale nie są uznawane na arenie międzynarodowej, sytuacja jest podobna jak w pozostałej części kraju. Konstytucje tych regionów podkreślają wyższość islamu i zakazują działalności wyznawcom innych religii. Liczne próby otwarcia nowych lub ponownego otwarcia zamkniętych wcześniej kościołów w Somalilandzie były  udaremniane przez lokalne władze, co często prowadziło do aresztowań mieszkańców pod zarzutem apostazji.

Od roku 2022 polityczny chaos przyczynia się do jeszcze większej niestabilności.  Stany Zjednoczone nałożyły sankcje na somalijskich urzędników za „podważanie somalijskiego procesu demokratycznego”, a MFW ostrzegł, że jeśli w kraju nie zostaną wkrótce przeprowadzone wybory, może to stanowić zagrożenie dla programów finansowych.  Pomimo międzynarodowych nacisków w kwietniu 2022 r. Somalia zaprzysięgła 290 nowych parlamentarzystów, a w maju 2022 r ponownie wybrała prezydenta Hassana Sheika Mahmuda na drugą kadencję. Wydarzenia te mają miejsce w kraju, w którym ponad 70% Somalijczyków żyje poniżej granicy ubóstwa, co sprzyja rozwojowi ekstremizmu. 

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Żaden region kraju nie jest bezpieczny dla chrześcijan. Najniebezpieczniej jest na obszarach znajdujących się pod kontrolą radykalnych ugrupowań islamistycznych takich jak al-Shabaab. Są one skoncentrowane szczególnie na południu i południowym zachodzie, w tym w okolicach Kismayo, Jamaamee, Marka i El Hur. Podczas gdy północne regiony takie jak Somaliland i Puntland są bardziej stabilne niż południe, chrześcijanie nadal są narażeni na ogromne ryzyko przemocy.

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Społeczności konwertytów

Chrześcijanie nawracający się ze środowisk muzułmańskich spotykają się z najpoważniejszymi naruszeniami swoich praw podstawowych i znajdują się wysoko na liście celów terrorystów z al-Shabaab. W najnowszej historii kraju konwertyci (lub osoby oskarżone o konwersję) często byli zabijani natychmiast po zatrzymaniu.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Radykałowie islamscy działają swobodnie w wielu regionach kraju i zabijają Somalijczyków, których podejrzewają o konwersję na chrześcijaństwo. Politycy i przedstawiciele władz, którzy dążą do ustabilizowania sytuacji w kraju i utworzenia demokratycznego rządu w przeważającej większości opowiadają się za ścisłą wykładnią prawa szariatu.   

Ucisk klanowy 

Społeczeństwo somalijskie zbudowane jest na silnej tożsamości klanowej i religijnej. Członkowie rodziny i przywódcy klanów postrzegają konwersję na chrześcijaństwo jako zdradę. W związku z tym chrześcijanie narażeni są na bezpośrednią przemoc.  

Przestępczość zorganizowana oraz korupcja

Przestępcy czerpią zyski z bezprawia w Somalii. Działają oni poprzez sieć nielegalnych szlaków handlowych i mają silne powiązania z al-Shabaab. Pieniądze, które generują kartele, są wykorzystywane do zakupu broni i finansowania ataków na chrześcijan i innych cywilów.

Paranoja dyktatorska

Chrześcijanie są represjonowani przez rząd, który wdraża przepisy ograniczające prawa chrześcijan. 

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Grupą społeczną najbardziej narażoną na przemoc są młode kobiety nawrócone na chrześcijaństwo z islamu. Przemoc wobec kobiet przybiera postać gwałtów, publicznego poniżenia, aresztu domowego, uprowadzenia lub wydania za mąż za radykalnego szejka. Czasami chrześcijanki są zabijane. Kobiety zamężne karane są rozwodem i odebraniem dzieci, aby zapewnić im wychowanie zgodnie z zasadami islamu. Kiedy ich mężowie przebywają w więzieniu lub tracą życie, kobiety często padają ofiarą wykorzystania przez krewnych, a ich rodzina popada w ubóstwo. 

Formy wywierania nacisku:

• Uprowadzenia;
• Ograniczanie kontaktów społecznych/międzyludzkich;
• Odebrania prawa do opieki nad dziećmi;
• Dyskryminacja w edukacji;
• Narzucenie reguł ubioru;
• Wymuszony rozwód;
• Wymuszone małżeństwo;
• Zmuszenie do opuszczenia miasta/kraju;
• Uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• Śmierć;
• Przemoc fizyczna;
• Przemoc psychiczna;
• Przemoc seksualna.

Mężczyźni

Somalia jest patriarchalnym społeczeństwem o wysokim poziomie kontroli społecznej. Somalijscy mężczyźni podejrzewani o nawrócenie na chrześcijaństwo są narażeni na skrajne łamanie ich praw podstawowych. Grozi im przemoc słowna, pobicie, uniemożliwienie prowadzenia biznesu, więzienie, groźby, tortury, uprowadzenie oraz śmierć. Mężczyźni znajdują się pod dodatkową presją, ponieważ oczekuje się od nich, że będą przewodzić rodzinie w sprawach religijnych i w konsekwencji, to na nich spoczywa wina za konwersję któregoś z członków rodziny na chrześcijaństwo. Rodziny wysyłają młodych mężczyzn do islamskich ośrodków rehabilitacyjnych al-Shabaab. Dotyczy to też konwertytów.

Formy wywierania nacisku:

• Wydziedziczenie lub odebranie prawa własności;
• Narzucenie reguł ubioru;
• Uwięzienie przez władze państwowe;
• Pobór do wojska / służba wbrew sumieniu;
• Śmierć;
• Przemoc fizyczna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Tabela: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Somalia odnotowała wynik 93 punktów w ŚIP 2024. W ciągu ostatnich pięciu lat poziom prześladowań w Somalii utrzymywał się niezmiennie na bardzo wysokim poziomie. Wyniki  wahały się od 91 punktów w ŚIP 2022 do 93 punktów w ŚIP 2024, co oznacza stały wzrost wyzwań, przed jakimi stoją chrześcijanie. 

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Somalii.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

Ze względów bezpieczeństwa nie możemy podać szczegółowych danych na temat przemocy.

Życie prywatne

Posiadanie materiałów chrześcijańskich jest surowo zabronione. Osoba, u której znaleziona zostanie Biblia lub inne drukowane materiały chrześcijańskie, zostaje stracona z przyzwoleniem swoich krewnych i przedstawicieli lokalnej społeczności. Podejrzenie o konwersję grozi poważnymi konsekwencjami. Konwertyci nie mogą ujawniać swojej konwersji nawet przed członkami rodziny.

Życie rodzinne

Somalijskie społeczeństwo zakłada, że dzieci są muzułmanami. Wychowywanie dzieci w duchu chrześcijańskim jest niezwykle trudne. Nawet rozmowy na temat chrześcijaństwa mogą grozić atakiem radykalnych członków klanu na rodziców dziecka. Wszystkie dzieci muszą uczęszczać do medresy i brać udział w lekcjach islamu.

Życie w społeczeństwie

Społeczeństwo Somalii jest bardzo konserwatywne. Z założenia Somalijczycy muszą brać udział w islamskim nauczaniu.  Chrześcijańscy konwertyci ze środowisk muzułmańskich znajdują się pod ciągłą presją i obserwacją ze strony członków swojej społeczności. Odstąpienie od „dobrego muzułmańskiego” życia może zostać zgłoszone grupom takim jak al-Shabaab.

Życie w państwie

Oficjalnie rząd Somalii uważa, że w kraju nie ma chrześcijan, ponieważ konstytucja zabrania apostazji. Wolność słowa jest ograniczona.  

Życie w kościele

Chrześcijanie nie mogą nawet myśleć o odbudowie kościołów. Próba ponownego otwarcia kościoła katolickiego w Mogadiszu nie powiodła się. Z kolei próba ponownego otwarcia kościoła katolickiego w Hargeisie spotkała się z publicznym oburzeniem i wrogością. Władze inwigilują społeczeństwo w poszukiwaniu nieformalnych miejsc kultu chrześcijańskiego (kościołów domowych).

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Somalia zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych: 

1. Somalia zobowiązała się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:
2. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR)
3. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych (ICESCR)
4. Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (CAT)
5. Konwencja o prawach dziecka (CRC)

*Somalia zgłosiła zastrzeżenie do art.14 chroniącego wolność dzieci w zakresie religii lub przekonań.  

Somalia nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:  

1. Chrześcijańscy konwertyci są zabijani na miejscu, jeśli ich konwersja zostanie ujawniona, a nawet, jeśli są tylko podejrzani o konwersję (Art. 6 ICCPR);
2. Chrześcijańscy rodzice  nie mogą wychowywać dzieci zgodnie ze swoimi wartościami religijnymi (Art. 14 CRC);
3. Z założenia wszyscy Somalijczycy są muzułmanami a apostazja jest karana (Art. 18 ICCPR);
4. Konwertytki są przymusowo wydawane za mąż i zmuszane do wyrzeczenia się swoich przekonań (Art. 23 ICCPR i Art. 10 ICESCR).

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Grupy religijne poza islamem sunnickim  nie mają w Somalii żadnych znaczących praw. Na obszarach kontrolowanych przez al-Shabaab sytuacja stała się tak trudna, że nawet muzułmanie  szyiccy starają się nie zwracać na siebie uwagi. Umiarkowani sunnici także stali się celem ataków. Prawo w Somalii zabrania propagowania jakiejkolwiek religii innej niż islam, a także zabrania muzułmanom konwersji na inną religię. 

Spis treści

10. Open Doors w Somalii

Open Doors wspiera somalijskich chrześcijan w Rogu Afryki od lat 90. ubiegłego wieku. Naszym pragnieniem jest, aby chrześcijanie w Somalii byli dojrzali w wierze i trwali w jedności pomimo prześladowań. Open Doors organizuje szkolenia na temat uczniostwa i radzenia sobie z ciężkimi prześladowaniami.

Spis treści

11. Módl się za Somalię

• Módl się o pokój w Somalii. Kraj ten cierpi z powodu zawirowań politycznych, stałego zagrożenia ze strony al-Shabaab oraz skutków dziesięcioleci wojny domowej.
• Blisko 100% Somalijczyków to muzułmanie i nie ma tam miejsca dla chrześcijan. Módl się, aby Chrystus pomimo tej rzeczywistości budował swój Kościół w Somalii.
• Open Doors wspiera chrześcijan w regionie Rogu Afryki od lat 90-tych. Proś o Bożą mądrość i ochronę dla tej służby oraz o to, by wysiłki przynosiły obfite owoce.