Sudan

Spis treści

Wnioski

Okres badawczy: 01.10.2022 – 30.08.2023

Sytuacja chrześcijan w Sudanie w okresie od zamachu stanu, do którego doszło w listopadzie 2022 r., drastycznie się pogorszyła. Wbrew oczekiwaniom społeczności międzynarodowej, która chciała widzieć pozytywne zmiany w represyjnej polityce rządu, sytuacja chrześcijan nie uległa poprawie. Po pierwsze, poprzez zorganizowanie zamachu stanu wojsko skutecznie wyeliminowało cywilną część rządu koalicyjnego, tym samym pozbawiając kraj premiera. Już przed zamachem stanu sudański rząd wykazywał oznaki powrotu do starych zwyczajów, kiedy w kraju obowiązywał szariat. W sierpniu 2022 r., pod pozorem działań na rzecz współpracy między policją a społecznościami lokalnymi, pośrednio przywrócono „politykę moralności”. Co więcej, wojskowy rząd przywrócił na urząd kluczowe postacie z poprzedniego reżimu al-Bashira, znane z aktywnej roli, jaką odgrywały w prześladowaniu chrześcijan.

Po drugie, pomimo upadku reżimu al-Bashira, postrzeganie chrześcijan przez społeczeństwo nie zmieniło się. Strach przed wypowiadaniem się przeciwko prześladowaniom jest wyczuwalny wśród chrześcijan, zwłaszcza konwertytów i etnicznych Afrykanów, których prawa są łamane. Ciągła obecność radykalnych grup i brak wsparcia ze strony społeczności międzynarodowej tylko potęgują zagrożenia.

Jedną z takich grup jest islamska milicja Dżandżawidzi, oskarżana o masakry na ludności chrześcijańskiej.  Sytuacja stała się jednak jeszcze bardziej niestabilna w kwietniu 2023 r., kiedy doszło do eskalacji napięć między Siłami Szybkiego Wsparcia (RSF) a sudańską armią. Walki doprowadziły do śmierci i wysiedlenia wielu cywilów oraz znacznych zniszczeń.  Atakowane i okupowane są kościoły. W atmosferze terroru chrześcijanie wolą nie protestować i nie wypowiadać się przeciwko prześladowaniom.

Ostatni konflikt postawił kraj na krawędzi jeszcze głębszego kryzysu, niwecząc wszelki postęp i sprawiając, że sytuacja chrześcijan w Sudanie staje się coraz bardziej niebezpieczna. Pokazuje to wyraźny rozdźwięk między międzynarodową narracją a faktycznymi doświadczeniami chrześcijan w Sudanie.

Spis treści

1. Tło

Sytuacja chrześcijan w Sudanie po przewrocie w listopadzie 2022 r. osiągnęła punkt krytyczny. Pomimo międzynarodowej narracji sugerującej pozytywne zmiany,  codzienne życie chrześcijan – zwłaszcza konwertytów i rdzennych Afrykanów – przepełnia strach i prześladowania. Po przejęciu władzy rząd wojskowy skutecznie zlikwidował cywilny rząd tymczasowy i przywrócił na stanowiska urzędników opresyjnego reżimu al-Bashira, którzy słynęli z prześladowania chrześcijan. Co więcej, sytuacja uległa dalszemu pogorszeniu w sierpniu 2022 r., kiedy rząd po cichu przywrócił politykę moralności, przemycając ją pod inicjatywą na rzecz współpracy lokalnych społeczności i policji. Złożona historia Sudanu, naznaczona kryzysem w Darfurze, secesją Sudanu Południowego w 2011 roku i trudną sytuacją ludu Nuba, stworzyła kraj głęboko podzielony wzdłuż linii religijnych i etnicznych. Ponieważ większość populacji stanowią muzułmanie, kraj ten już wcześniej był trudnym środowiskiem dla chrześcijan, którzy zamieszkują głównie obszary miejskie. Dobrze ugruntowane społeczności wyznawców Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego i Greckiego Kościoła Ortodoksyjnego żyją w miastach takich jak Chartum. Obecne są tam także inne duże wyznania chrześcijańskie, takie jak Kościół rzymskokatolicki i wspólnoty protestanckie. Konwertyci z islamu doświadczają szczególnie silnych prześladowań, co często powstrzymuje ich od wychowywania dzieci w tradycji chrześcijańskiej oraz organizowania chrześcijańskich pogrzebów, aby tylko nie przyciągać uwagi władz i przywódców lokalnych społeczności.

Przewrót wojskowy z października 2022 r. doprowadził do nieustających protestów i niepokojów, których kulminacją były gwałtowne starcia między Siłami Szybkiego Wsparcia (RSF) a armią sudańską w kwietniu 2023 r. Wewnętrzny konflikt spowodował śmierć wielu osób, przesiedlenia i zniszczenie. Wysoka Komisja ONZA ds. Uchodźców oszacowała liczbę osób przesiedlonych na 2,9 miliona w lipcu 2023 r. Wśród najbardziej poszkodowanych są chrześcijanie, których kościoły są atakowane i okupowane.

Strach chrześcijan potęguje aktywność milicji Dżandżawidzi  i innych radykalnych grup. Kościoły są zajmowane, a chrześcijanie coraz bardziej boją się zabierać głos w kwestii prześladowań. Sytuacja ta pokazuje niepokojący rozdźwięk między obietnicami reform a eskalacją gróźb i przemocy w kraju.

Podsumowując, pomimo optymistycznych zapewnień społeczności międzynarodowej i utworzenia rządu tymczasowego mającego zagwarantować demokratyczne rządy, Sudan pogrążył się w kryzysie i poważnych represjach, zwłaszcza wobec mniejszościowej ludności chrześcijańskiej. Regres ten podważa wszelkie rzekome postępy i podkreśla pilną potrzebę ponownej oceny sytuacji w Sudanie.

Spis treści

2. Sytuacja w różnych regionach kraju

Naciski i akty przemocy przeciwko chrześcijanom zawsze była bardziej intensywne poza stolicą. Oprócz prześladowań i zagrożeń, z jakimi chrześcijanie spotykają się w życiu codziennym, w wyniku konfliktu zbrojnego cierpią wspólnoty zamieszkujące na obszarach takich jak Darfur, góry Nuba i regiony Nilu Błękitnego. 

Spis treści

3. Kogo dotykają prześladowania?

Wspólnoty chrześcijan ekspatriantów

Emigranci są zmuszani do zamykania swoich kościołów. Są to grupy głównie z krajów zachodnich i Sudanu Południowego. Ich kościoły nie otrzymują zgody na rejestrację, a wiele z nich zostało zburzonych. Czasami chrześcijańscy ekspatrianci trafiają do aresztu i są tam przetrzymywani bez procesu sądowego.

Tradycyjne społeczności chrześcijańskie

Koptyjski Kościół Ortodoksyjny oraz Kościół rzymskokatolicki zmagają się z islamskim ekstremizmem oraz paranoja dyktatorską. Były prezydent al-Bashir realizował program wyburzania kościołów, w tym kościołów należących do historycznych wspólnot chrześcijańskich.

Społeczności konwertytów

Ta grupa, składająca się głównie z chrześcijan nawróconych z islamu, doświadcza najsilniejszych nacisków i przemocy.

Nietradycyjne społeczności chrześcijan

Sudańscy chrześcijanie należący do wspólnot baptystycznych, ewangelikalnych i zielonoświątkowych doświadczają przemocy w postaci ekstremizmu islamskiego i dyktatorskiej paranoi. Grupa ta stoi również przed perspektywą zamknięcia większości swoich kościołów w kraju.

Spis treści

4. Główne źródła prześladowań i dyskryminacji

Islamski ekstremizm

Ideologia Bractwa Muzułmańskiego ma ogromny wpływ na rząd Sudanu od czasu, gdy w 1989 r. w wyniku zamachu stanu na czele państwa stanął prezydent al-Bashir. Reżim dążył do utworzenia państwa islamskiego kosztem innych grup religijnych w kraju. Członkowie rządu byli oskarżani o wspieranie radykalnych organizacji islamskich (w tym udzielanie schronienia Osamie Bin Ladenowi), sponsorowanie i ukrywanie terrorystów oraz handel bronią.

Paranoja dyktatorska

Sudan nie potrafi poradzić sobie z utrzymaniem porządku obywatelskiego od czasu uzyskania niepodległości ponad sześć dekad temu. Podczas gdy konflikt niepodległościowy z południem wydaje się wreszcie zbliżać do końca, kryzys w Darfurze, wielobiegunowa wojna domowa między pro- i antyrządowymi milicjami, nadal trwa. W przeszłości przywódcy wykorzystywali podburzającą antyzachodnią retorykę jako środek do wzmocnienia reżimu w Chartumie. Doprowadziło to do wzrostu antychrześcijańskiej przemocy, ponieważ rząd postrzega chrześcijan jako agentów Zachodu.

Przestępczość zorganizowana oraz korupcja

Rząd Sudanu pod przywództwem prezydenta al-Bashira wykorzystał wszelkie dostępne mu środki, aby utrzymać się przy władzy, w tym angażował dla swoich celów milicje plemienne.  Bojówki te czerpały zyski z handlu ludźmi (nie-Arabami), w ten sposób łamiąc prawa człowieka. Chrześcijanie, postrzegani jako obcy i zagrożenie dla narodu, byli szczególnie brutalnie traktowani przez grupy islamistów.

Wrogość etniczno-religijna w połączeniu z uciskiem klanowym

Na ludność Sudanu składa się około 19 różnych grup etnicznych, głównie pochodzenia arabskiego na północy i afrykańskiego na południu. Arabowie, od czasu uzyskania niepodległości, prowadzili politykę islamskiej i arabskiej wyższości i nacjonalizmu. 

Spis treści

5. Czym różnią się prześladowania mężczyzn i kobiet?

Kobiety

Kilka ostatnich lat przyniosło pozytywne zmiany w kwestii praw i bezpieczeństwa kobiet. W lipcu 2020 r. ogłoszono, że prawo dotyczące apostazji zostanie zniesione, kobiety nie będą już potrzebowały pozwolenia od męskiego krewnego na podróż, a okaleczanie żeńskich narządów płciowych (FGM) zostanie zakazane. Niezależnie od tych pozytywnych zmian, chrześcijanki, zwłaszcza konwertytki, nadal stoją przed ogromnymi wyzwaniami, zwłaszcza w obecnym kontekście niestabilności politycznej i przemocy. Kobiety są narażone na gwałty, przemoc fizyczną, wymuszone małżeństwa i przemoc domową – przestępstwa, których ofiary najczęściej nie będą dochodzić swoich praw.

Formy wywierania nacisku:

• Uprowadzenia;
• Wydziedziczenie lub odebrania prawa własności;
• Wymuszony strój religijny;
• Wymuszony rozwód;
• Wymuszone małżeństwo;
• Zmuszenie do opuszczenia miasta/kraju;
• Uwięzienie przez rodzinę (areszt domowy);
• Przemoc fizyczna;
• Przemoc seksualna.

Mężczyźni

Brutalne bojówki islamskie nadal nękają wiele krajów afrykańskich i doprowadziły do wzrostu prześladowań. Rząd Sudanu fałszywie oskarża chrześcijan o wiele poważnych przestępstw, w tym „terroryzm”. Przywódcy kościelni są najczęstszym celem ataków, a rządowe siły bezpieczeństwa codziennie monitorują ich aktywność. Chrześcijańscy mężczyźni i chłopcy, zwłaszcza konwertyci, są narażeni na pobicie, uwięzienie, wysiedlenie, zabójstwo, przemoc i dyskryminację w miejscu pracy. Konwertyci mogą zostać wyrzuceni z domu i odcięci od wsparcia rodziny. Jeszcze inni czują się zmuszeni do opuszczenia domu z powodu prześladowań.

Formy wywierania nacisku:

• Uprowadzenie;
• Nękanie ekonomiczne poprzez dostęp do zatrudnienia/ Nękanie w biznesie i miejscu pracy; Fałszywe oskarżenia;
• Handel ludźmi;
• Śmierć;
• Przemoc fizyczna;
• Przemoc psychiczna;
• Przemoc seksualna.

Spis treści

6. ŚIP: Perspektywa 5-letnia

Wykres: Wynik w zaokrągleniu.

Krótki opis zmiany wyniku i jej przyczyny

Eskalację wyniku Sudanu w ŚIP 2024 można przypisać wzrostowi przemocy wobec chrześcijan. Elementy wrogie społeczności chrześcijańskiej wykorzystały konflikt między wojskiem a siłami RSF do zintensyfikowania ataków na chrześcijan. Celowe ataki na chrześcijańskie nieruchomości i kościoły przez obie walczące frakcje znacząco przyczyniły się do wzrostu liczby aktów przemocy.

Spis treści

7. Szczegółowe dane na temat przemocy i wywieranej presji

Poziomy przemocy i presji

Wykres: Wzorzec prześladowań dla Sudanu.

Maksymalna liczba punktów dla każdej z sześciu kategorii wynosi 16,7 pkt. Łączna liczba punktów dla sześciu kategorii wynosi 100 pkt (6 x 16,7 = 100).

Przykładowe akty przemocy w opisywanym okresie sprawozdawczym

• 13 maja 2023: Atak na kościół koptyjski Al-Masalma w Omdurmanie; strażnik kościoła został pchnięty nożem, gdy uzbrojeni szabrownicy przejęli budynek (Premier Christian News, 17 maja 2023 r.).
• 14 maja 2023: „Oddziały RSF siłą wyprowadziły wszystkich księży z Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego Maryi w Chartumie, w tym biskupa Elię, biskupa Chartumu i Sudanu Południowego, aby przekształcić budynek w bazę wojskową. CSW donosi, że siły wojskowe zastraszały i nękały członków kościoła przez wiele dni, zanim zmusiły ich do opuszczenia kościoła 14 maja” (Premier Christian News, 17 maja 2023 r.).
• 19 maja 2023: Oświadczenie Sudańskiej Rady Kościołów wymienia szereg kościołów stojących w obliczu presji i przemocy ze strony milicji RSF w stanie Chartum (Binews, 19 maja 2023 r.).

Życie prywatne

Chrześcijanie unikają otwartych rozmów o swojej wierze z ludźmi w swoim otoczeniu ze względów bezpieczeństwa, gdyż mogłoby to doprowadzić do aresztowania przez władze lub ataku ze strony radykałów islamskich. Presja społeczna jest wzmacniana przez stały nadzór ze strony członków lokalnej społeczności i policji. Posiadanie materiałów chrześcijańskich, takich jak Biblie, wiąże się ze znacznym ryzykiem, zwłaszcza dla konwertytów z rodzin muzułmańskich. Chrześcijanie są poddawani silnej presji, by powrócili do islamu. W razie sprzeciwu grozi im utrata majątku, wydalenie ze społeczności i przemoc.

Życie rodzinne

Posiadanie chrześcijańskiej rodziny w Sudanie jest trudne ze względu na presję rządu, społeczeństwa i rodziny. Ponieważ chrześcijanie stanowią mniejszość, a muzułmanie wywierają tak dużą presję na normy społeczne, oczekuje się, że chrześcijanin/chrześcijanka po ślubie z muzułmanką/muzułmaninem przejdzie na islam. Dzieci chrześcijan są często prześladowane ze względu na wyznanie rodziców, a konwertyci wychowujący chrześcijańskie dzieci mogą stracić prawo do opieki nad nimi. Nauczanie islamu w szkołach jest obowiązkowe.

Życie w społeczeństwie

Presja społeczności na chrześcijan w Sudanie jest ogromna. W Chartumie obowiązują przepisy dotyczące porządku publicznego oparte w dużej mierze na ścisłej interpretacji prawa islamskiego. Prawa te zabraniają „nieprzyzwoitych strojów” i innych „wykroczeń przeciwko honorowi, reputacji i moralności publicznej”. Policja wykorzystuje je jako pretekst, aby nękać i zatrzymywać chrześcijan za rzekome naruszenia przepisów. Społeczności chrześcijańskie mają trudności z dostępem do zasobów sanitarnych (takich jak czysta woda pitna). Dotyczy to zwłaszcza obszarów wiejskich. Ogólne nastawienie społeczeństwa i rządu jest takie, że obywatele Sudanu powinni być muzułmanami. Rząd wykorzystuje wszystkie dostępne im sposoby, aby poniżać i karać chrześcijan, ograniczając im możliwość korzystania z zasobów. Chrześcijanie w górach Nuba i innych obszarach na południu są bombardowani z powietrza przez siły rządowe. Wiadomo również, że sponsorowane przez państwo milicje przeprowadzają rewizje w domach w poszukiwaniu chrześcijan.

Życie w państwie

Chrześcijanie, zwłaszcza ci z Sudanu Południowego i misjonarze z krajów zachodnich, są często inwigilowani przez rządowe siły bezpieczeństwa. Rząd tymczasowy wyraził nadzieję zmian w tej kwestii. Utrudnienia i zakazy pojawiają się w przypadku, gdy uważa się, że jakaś organizacja ma krytyczny stosunek do instytucji państwowych lub otwarcie mówi o ewangelizacyjnym efekcie swojej pracy. Wiele chrześcijańskich międzynarodowych organizacji pozarządowych (NGO) ma zakaz wjazdu do kraju.

Życie w kościele

Kościoły w Sudanie znajdują się pod znaczną presją ze strony władz i ogółu społeczeństwa. Sudańscy urzędnicy ingerują w wybór przywódców religijnych. Urzędy i zwykli obywatele utrudniają chrześcijanom budowę i utrzymanie kościołów. Próba dokonania napraw bez zgody władz naraża chrześcijan na przemoc. Wielokrotnie do ataków podżegali przywódcy lokalnych społeczności, którzy nakłaniali ludzi do zamieszek, przeprowadzania zamachów bombowych i ataków na chrześcijan i ich kościoły. Ten rodzaj prześladowań jest bardziej powszechny na obszarach wiejskich. Infrastruktura Sudanu sprawia, że dotarcie z pomocą i międzynarodowymi obserwatorami na obszary poza głównymi miastami jest niezwykle trudne, co umożliwia sprawcom bezkarne stosowanie przemocy. 

Spis treści

8. Naruszenie zobowiązań i praw międzynarodowych

Sudan zobowiązał się do przestrzegania i ochrony praw podstawowych w następujących traktatach międzynarodowych:

1. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych (ICCPR).
2. Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych  (ICESCR).
3. Konwencja o prawach dziecka (CRC) społecznych i kulturalnych  (ICESCR).

Sudan nie wypełnia swoich zobowiązań międzynarodowych, regularnie naruszając/nie chroniąc następujących praw chrześcijan:

1. Budynki kościelne są plądrowane i palone (Art. 18 ICCPR)
2. Chrześcijańskie kobiety i dziewczęta są prześladowane za nienakrywanie głowy lub noszenie spodni (Art. 18 ICCPR)
3. Chrześcijanie mogą zostać oskarżeni o bluźnierstwo (Art. 19 ICCPR)
4. Dzieci chrześcijańskie są często szykanowane ze względu na religię rodziców (Art. 14 CRC i Art. 18 ICCPR)

Spis treści

9. Sytuacja innych mniejszości religijnych

Inne mniejszości religijne, takie jak społeczność żydowska, również stoją w Sudanie w obliczu poważnych wyzwań. Są atakowani przez przywódców politycznych i religijnych za pośrednictwem telewizji i innych mediów. Wspólnota bahaitów nie jest uznawana w tym kraju i może prowadzić działalność jedynie w podziemiu. Świadkowie Jehowy również są nękani. Muzułmanie szyiccy nie mogą odprawiać nabożeństw (US, 2021). Podsumowując, każda grupa religijna poza islamem sunnickim stoi przed ogromnymi wyzwaniami i presją ze strony państwa i obywateli.

Spis treści

10. Open Doors w Sudanie

Open Doors pragnie, aby Kościół w Sudanie stał silny i nieugięty w obliczu prześladowań, a jego członkowie byli w stanie zapewnić sobie i swoim rodzinom utrzymanie. Open Doors wspiera Kościół w Sudanie poprzez:

• Programy przygotowujące na prześladowania;
• Seminaria uczniowskie;
• Projekty socjo-ekonomicznej.

Spis treści

11. Módl się za Sudanie

• Módl się, aby pomimo wszystkich wyzwań chrześcijanie nadal wzrastali w wierze i odważnie mówili innym o Jezusie.
• Módl się o ochronę dla sudańskich chrześcijan ze środowisk muzułmańskich i proś, aby mieli siłę do wytrzymania sprzeciwu ze strony swoich rodzin i środowiska.
• Módl się, aby chrześcijańskie kobiety w Sudanie były chronione przed przemocą seksualną i aby mogły okazywać miłość Jezusa tym, którzy są wokół nich.